Class 6 Exam  >  Class 6 Notes  >  Hindi (Vasant) Class 6  >  NCERT Textbook: मातृभूमि

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi (Vasant) Class 6 PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ?? ?? ???? 
  ????? ? ??????? ? ??,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ? ??? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
Page 2


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ?? ?? ???? 
  ????? ? ??????? ? ??,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ? ??? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ? ? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ?? ??, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
Page 3


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ?? ?? ???? 
  ????? ? ??????? ? ??,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ? ??? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ? ? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ?? ??, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
  ??? ?? ?????
?? ??? ?? ?? ??
??? ? ? ??? ????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? 
??????? ????? ?? ?? ? ? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? 
?? ???? ??? ?? ??? ? ?? ? ??? ??? ?? ??? 
?
??? ???? ?? ???? ?? ? ?? ?? ? ??? ?????? ? ???? ????? ?? 
?
??? ????? ?? ?? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ‘??????? ? ’? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ???? ?
? ? 
?? ? ?? ??? ?????? ???— ‘? ?? ???, ? ?? ???’, ‘?? ??? ??? ? ????? ?? ??? 
? ??? ????’ ? ???
??? ?? ???, ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ? ?? ? ?? ?? ????? ??? ?? ?? ? ?????? ??? ?? ????? ??? 
???? ?????? ?? ?????
 ?? ? ? ??? ?? (?) ???? ??? ? ? ????? ? ?? ?? ???? ????? ???- ?? ??? ??? ? ???? ? ???? ( ?) ?????—
(1) ??
?? ??????? ? ? ?? ? ??? ?? ? ?? ???- ?? ??? ??? ???
 ? ??? 
 ? ?????? 
 ? ?
??? 
 ? ? ?
?? ? (2) ??? ????? ??? ?? ? ?? ???? ??? ??—
 ? ???? ?? ????
?? ? ?? ?? ??? 
 ? ???? ? ? ? ??? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??? 
 ? ???? ?? ???? ? ? ?? ? ? ?????? ?? ? ????? ?? ?? ??? 
 ? ?????? ????? ?? ????? ?? ???? ???? ??? ???
(?)  ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ? ?? ?? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ?? ????? ??  
??? ?? ? ?? ?? 
(1906–1988)
3
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   3 10/06/2024   11:09:08
Page 4


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ?? ?? ???? 
  ????? ? ??????? ? ??,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ? ??? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ? ? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ?? ??, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
  ??? ?? ?????
?? ??? ?? ?? ??
??? ? ? ??? ????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? 
??????? ????? ?? ?? ? ? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? 
?? ???? ??? ?? ??? ? ?? ? ??? ??? ?? ??? 
?
??? ???? ?? ???? ?? ? ?? ?? ? ??? ?????? ? ???? ????? ?? 
?
??? ????? ?? ?? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ‘??????? ? ’? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ???? ?
? ? 
?? ? ?? ??? ?????? ???— ‘? ?? ???, ? ?? ???’, ‘?? ??? ??? ? ????? ?? ??? 
? ??? ????’ ? ???
??? ?? ???, ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ? ?? ? ?? ?? ????? ??? ?? ?? ? ?????? ??? ?? ????? ??? 
???? ?????? ?? ?????
 ?? ? ? ??? ?? (?) ???? ??? ? ? ????? ? ?? ?? ???? ????? ???- ?? ??? ??? ? ???? ? ???? ( ?) ?????—
(1) ??
?? ??????? ? ? ?? ? ??? ?? ? ?? ???- ?? ??? ??? ???
 ? ??? 
 ? ?????? 
 ? ?
??? 
 ? ? ?
?? ? (2) ??? ????? ??? ?? ? ?? ???? ??? ??—
 ? ???? ?? ????
?? ? ?? ?? ??? 
 ? ???? ? ? ? ??? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??? 
 ? ???? ?? ???? ? ? ?? ? ? ?????? ?? ? ????? ?? ?? ??? 
 ? ?????? ????? ?? ????? ?? ???? ???? ??? ???
(?)  ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ? ?? ?? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ?? ????? ??  
??? ?? ? ?? ?? 
(1906–1988)
3
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   3 10/06/2024   11:09:08
 ????? ???? ?????
??? ??? ?? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? ? ?? ???? ???? ?? ?? ??? ?? ?? ? ???? ????? ?? ????? ??? ? 
??? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ?? ??????? ??? ? ??? ?? ???????, ?
?????? ?? ???? ???????? ?? 
?????? ?? ???? ????  
???? ???? ?? ?
??? ? ??  
1. ??????
2. ???????
3. ??? ???
4. ??
?? ? 5. ?
???-?????
6. ??????
7. ?? ?? ? ??
8. ????
9. ????
10. ???? ? ???? 1. ?? ??? ????? ???? ????, ? ???? ? ??? ? ? ???? ?????
2. ????? ?? ? ? ???? ?????? ???
3. ?? ??? ?? ??? ????? ?? ?? ???? 
4. ??? ?? ?? ??? ?? ???? ??? ????, ?
????
5. ?? ? ????
???? ?? ?? ???, ?? ???? ? ? ???? ?  
6. ?????? ?? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ??? ? ???? 
???
??? ? ????? 
7. ?? ??? ????? ? ? ???? ??? ?? ??? ‘?? ???? ??
?? ???? ????’, 
????? ?? ????? ? -????? ? ? ?
????? ??? ?? ????? ??? ??? ?? ? 
? ? ?? ?? ?????? ?? ??? ? ?? ?? ??
8. ??????, ?? ? ?? ? ?? ???? 
9. ??? ?? ? ???? ??????
10. ?? ??? ?? ?????? ???? ?? ? ? ?? ?????-?????
   ?
????????? ?? ? ???? ????? ??? ?? ????? ?? ? ?
???? ???? ???? ?? ? ?? ???? ????? ???? ?? ????? ?? ?? ?? ????? ?????? 
???? ???? ???? ????? ??? ??? ???? ???? ????? ????? ??? ???? ?? ?? ??? ???? ????? 
?? ???? ???? ? ?????? ??? ?????—
“?? ?????- ?? ??? ????, ?? ? ????- ?? ??? ?????
?? ?????? ??? ????, ?? ????? ??? ?????” 
??????
4
Chapter 1.indd   4 13/06/2024   14:37:03
Page 5


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ?? ?? ???? 
  ????? ? ??????? ? ??,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ? ??? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ? ? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ?? ??, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
  ??? ?? ?????
?? ??? ?? ?? ??
??? ? ? ??? ????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? 
??????? ????? ?? ?? ? ? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? 
?? ???? ??? ?? ??? ? ?? ? ??? ??? ?? ??? 
?
??? ???? ?? ???? ?? ? ?? ?? ? ??? ?????? ? ???? ????? ?? 
?
??? ????? ?? ?? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ‘??????? ? ’? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ???? ?
? ? 
?? ? ?? ??? ?????? ???— ‘? ?? ???, ? ?? ???’, ‘?? ??? ??? ? ????? ?? ??? 
? ??? ????’ ? ???
??? ?? ???, ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ? ?? ? ?? ?? ????? ??? ?? ?? ? ?????? ??? ?? ????? ??? 
???? ?????? ?? ?????
 ?? ? ? ??? ?? (?) ???? ??? ? ? ????? ? ?? ?? ???? ????? ???- ?? ??? ??? ? ???? ? ???? ( ?) ?????—
(1) ??
?? ??????? ? ? ?? ? ??? ?? ? ?? ???- ?? ??? ??? ???
 ? ??? 
 ? ?????? 
 ? ?
??? 
 ? ? ?
?? ? (2) ??? ????? ??? ?? ? ?? ???? ??? ??—
 ? ???? ?? ????
?? ? ?? ?? ??? 
 ? ???? ? ? ? ??? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??? 
 ? ???? ?? ???? ? ? ?? ? ? ?????? ?? ? ????? ?? ?? ??? 
 ? ?????? ????? ?? ????? ?? ???? ???? ??? ???
(?)  ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ? ?? ?? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ?? ????? ??  
??? ?? ? ?? ?? 
(1906–1988)
3
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   3 10/06/2024   11:09:08
 ????? ???? ?????
??? ??? ?? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? ? ?? ???? ???? ?? ?? ??? ?? ?? ? ???? ????? ?? ????? ??? ? 
??? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ?? ??????? ??? ? ??? ?? ???????, ?
?????? ?? ???? ???????? ?? 
?????? ?? ???? ????  
???? ???? ?? ?
??? ? ??  
1. ??????
2. ???????
3. ??? ???
4. ??
?? ? 5. ?
???-?????
6. ??????
7. ?? ?? ? ??
8. ????
9. ????
10. ???? ? ???? 1. ?? ??? ????? ???? ????, ? ???? ? ??? ? ? ???? ?????
2. ????? ?? ? ? ???? ?????? ???
3. ?? ??? ?? ??? ????? ?? ?? ???? 
4. ??? ?? ?? ??? ?? ???? ??? ????, ?
????
5. ?? ? ????
???? ?? ?? ???, ?? ???? ? ? ???? ?  
6. ?????? ?? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ??? ? ???? 
???
??? ? ????? 
7. ?? ??? ????? ? ? ???? ??? ?? ??? ‘?? ???? ??
?? ???? ????’, 
????? ?? ????? ? -????? ? ? ?
????? ??? ?? ????? ??? ??? ?? ? 
? ? ?? ?? ?????? ?? ??? ? ?? ?? ??
8. ??????, ?? ? ?? ? ?? ???? 
9. ??? ?? ? ???? ??????
10. ?? ??? ?? ?????? ???? ?? ? ? ?? ?????-?????
   ?
????????? ?? ? ???? ????? ??? ?? ????? ?? ? ?
???? ???? ???? ?? ? ?? ???? ????? ???? ?? ????? ?? ?? ?? ????? ?????? 
???? ???? ???? ????? ??? ??? ???? ???? ????? ????? ??? ???? ?? ?? ??? ???? ????? 
?? ???? ???? ? ?????? ??? ?????—
“?? ?????- ?? ??? ????, ?? ? ????- ?? ??? ?????
?? ?????? ??? ????, ?? ????? ??? ?????” 
??????
4
Chapter 1.indd   4 13/06/2024   14:37:03
 ???-???? ? ? ? ?? ?
(?) ??? ?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ?? ?? ????? ? ? ? ???? ??? ??? ????? ???? 
???? ? ???? ?? ??? ???? ??
1. ???? ? ??? ???? ???  
2. ??-?? ??? ??????? ???  
3. ???? ? ??? ?? ??? ? ????   
4. ?? ?? ? ?? ? ? ???? ? ????? ???  
5. ???? ?? ????? ?? ? ?????   
(?)  “? ????? ? ?? ? ?? ???         ?? ?? ? ?? ? ?? ???”
 ‘? ??’ ?? ???? ???? ??— ???? ?? ??????, ???, ??
??, ???, ???
 ‘???’ ?? ???? ???? ??— ?? ????, ???????, ??????, ?? ???
     ??? ?? ? ??? ??? ????? ?? ???? ?— 
 ? ????-???? ??? ??? ? ?? ????  
 ? ????? ???? ? ?? ? ?? ??? 
  ????? ? ?? ? ???
“?
??? ?? ?? ???????
? ????? ? ?? ? ?? ???”
‘????’ ?? ? ???? ‘?????’ ? ?? ? ? ?? ? ??? ??? ???-??? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? 
? ??? ? ? ? ?? ? ?? ?????? ?? ????? ?? ???? ? ?? ??? ? ???? ??? ?? ? ?? ?? ?? ???? ?? ???? 
?? ? ???? ? ?? ???? ?? ?? ? ???- ?? ?? ??????? ??? ??????? ???? ?? ?? ??? ????? ????? ???, 
????? ?? ? ??? ???? ????? ?? ???? ?? ???? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ? ??? ???
 ?? ???
??
?? 1 ?? ? ?
?? 2 ??? ? ? ? ?
???? ? ??? ?? ?? ???? ???? ?-????? ??? ???? ?
???? ? ??? ?? ???? 
?????? ?? ???—
5
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   5 10/06/2024   11:09:09
Read More
28 videos|163 docs|43 tests

Top Courses for Class 6

FAQs on NCERT Textbook: मातृभूमि - Hindi (Vasant) Class 6

1. मातृभूमि क्या है?
Ans. मातृभूमि वह भूमि है जिसे हम अपनी माँ की तरह समझते हैं, जिसपर हमने जन्म लिया और जिसकी सुरक्षा और समृद्धि के लिए हम जिम्मेदार हैं।
2. मातृभूमि की सुरक्षा क्यों जरूरी है?
Ans. मातृभूमि की सुरक्षा जरूरी है क्योंकि यह हमारी संस्कृति, ऐतिहासिक विरासत और भविष्य की सुरक्षा करती है।
3. मातृभूमि के लिए हमारी जिम्मेदारियां क्या हैं?
Ans. हमारी मातृभूमि के लिए हमारी जिम्मेदारियां इसे स्वच्छ और हरित रखना, प्राकृतिक संसाधनों का संरक्षण करना और इसकी संरक्षा करना है।
4. मातृभूमि के लिए पर्यावरण संरक्षण क्यों महत्वपूर्ण है?
Ans. पर्यावरण संरक्षण मातृभूमि के लिए महत्वपूर्ण है क्योंकि यह उसकी संतुलनित परिस्थितियों को बनाए रखने में मदद करता है और उसकी सहायता करता है।
5. मातृभूमि के उत्थान के लिए हमें क्या करना चाहिए?
Ans. मातृभूमि के उत्थान के लिए हमें अपनी भूमि की सुरक्षा, पर्यावरण संरक्षण और समृद्धि के लिए सामाजिक जिम्मेदारियों का पालन करना चाहिए।
28 videos|163 docs|43 tests
Download as PDF
Explore Courses for Class 6 exam

Top Courses for Class 6

Signup for Free!
Signup to see your scores go up within 7 days! Learn & Practice with 1000+ FREE Notes, Videos & Tests.
10M+ students study on EduRev
Related Searches

practice quizzes

,

mock tests for examination

,

ppt

,

Sample Paper

,

Viva Questions

,

Previous Year Questions with Solutions

,

Semester Notes

,

Objective type Questions

,

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi (Vasant) Class 6

,

video lectures

,

past year papers

,

Exam

,

Free

,

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi (Vasant) Class 6

,

MCQs

,

pdf

,

Important questions

,

Extra Questions

,

Summary

,

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi (Vasant) Class 6

,

study material

,

shortcuts and tricks

;