Class 4 Exam  >  Class 4 Notes  >  Hindi for Class 4 (वीणा: New NCERT)  >  NCERT Textbook: नीम

Class 4 Hindi NCERT Book Chapter 3 नीम

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


??????-?????? ???,
????? ?????-???? ????
??????, ???, ???? ????,
???? ??? ????? ????
???? ?????? ??? ?? ????,
?? ??? ??? ????? ????
??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ??,
???? ?
???? ????? ????
? ??? ?? ??? ?? ?? ????, 
???? ???? ?? ???? ????
??? ??? ?? ?
? ?-?
? ?? ? ,
?? ?? ?? ?????? ????
???? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??,
?? ?? ??? ?? ???? ???? 
– ???? ????
3
???
Chapter 3.indd   27 10-03-2025   12:00:45
Page 2


??????-?????? ???,
????? ?????-???? ????
??????, ???, ???? ????,
???? ??? ????? ????
???? ?????? ??? ?? ????,
?? ??? ??? ????? ????
??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ??,
???? ?
???? ????? ????
? ??? ?? ??? ?? ?? ????, 
???? ???? ?? ???? ????
??? ??? ?? ?
? ?-?
? ?? ? ,
?? ?? ?? ?????? ????
???? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??,
?? ?? ??? ?? ???? ???? 
– ???? ????
3
???
Chapter 3.indd   27 10-03-2025   12:00:45
28
  ???? | ??? ? 4
1. ??? ? ? ???? ??? ?? ? ??-??? ????? ????
2. ???? ???? ?? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?-???? ???? ?????? ?
? ? ? ? ??? ??????
3. ?? ?????? ? ?????? ? ? ?? ?-????? ?? ?? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? ????
4. ?? ?-????? ?? ?
??? ???? ??? ??
??? ?
?????, ???? ???? ??? ???? ????? ?? ??
 
?? ?? ? ???? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ????? ???? 
5. ???? ???? ?? ?? ?? ? ???-?? ???? ??? ????? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? 
???? ???
?????? ? ? ??? 
1. ?? ? ???? ??? ?? ? ? ???? ??? ? ? ??? ?? ???? ??? ? ??? ???? ?? 
2. ??? ?? ?? ?-?? ? ????? ??? ??? ?? ???? ??? ? ??? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ????
...................... ...................... ......................
3. ??? ?? ? ???? ???? ?? ? ? ?? ?????? ???
4. ? ???? ?? ???? ????? ? ?
??? ???? ?? ? ??? —
“??????, ???, ???? ???? 
 ???? ??? ????? ???”
 ?? ?
??? ???? ??? ????
??? ? ?? ? ‘???’ ?? ??? ?? – ? ??? ? ????? ?? ???? ????? ? ????? ??? 
? ? ??? ????? —
 (?) ??? ?? ? ???? ? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ???
 (?) ??? ? ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?????? ???? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ????
Chapter 3.indd   28 10-03-2025   12:00:46
Page 3


??????-?????? ???,
????? ?????-???? ????
??????, ???, ???? ????,
???? ??? ????? ????
???? ?????? ??? ?? ????,
?? ??? ??? ????? ????
??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ??,
???? ?
???? ????? ????
? ??? ?? ??? ?? ?? ????, 
???? ???? ?? ???? ????
??? ??? ?? ?
? ?-?
? ?? ? ,
?? ?? ?? ?????? ????
???? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??,
?? ?? ??? ?? ???? ???? 
– ???? ????
3
???
Chapter 3.indd   27 10-03-2025   12:00:45
28
  ???? | ??? ? 4
1. ??? ? ? ???? ??? ?? ? ??-??? ????? ????
2. ???? ???? ?? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?-???? ???? ?????? ?
? ? ? ? ??? ??????
3. ?? ?????? ? ?????? ? ? ?? ?-????? ?? ?? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? ????
4. ?? ?-????? ?? ?
??? ???? ??? ??
??? ?
?????, ???? ???? ??? ???? ????? ?? ??
 
?? ?? ? ???? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ????? ???? 
5. ???? ???? ?? ?? ?? ? ???-?? ???? ??? ????? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? 
???? ???
?????? ? ? ??? 
1. ?? ? ???? ??? ?? ? ? ???? ??? ? ? ??? ?? ???? ??? ? ??? ???? ?? 
2. ??? ?? ?? ?-?? ? ????? ??? ??? ?? ???? ??? ? ??? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ????
...................... ...................... ......................
3. ??? ?? ? ???? ???? ?? ? ? ?? ?????? ???
4. ? ???? ?? ???? ????? ? ?
??? ???? ?? ? ??? —
“??????, ???, ???? ???? 
 ???? ??? ????? ???”
 ?? ?
??? ???? ??? ????
??? ? ?? ? ‘???’ ?? ??? ?? – ? ??? ? ????? ?? ???? ????? ? ????? ??? 
? ? ??? ????? —
 (?) ??? ?? ? ???? ? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ???
 (?) ??? ? ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?????? ???? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ????
Chapter 3.indd   28 10-03-2025   12:00:46
29
???
5. ???? ?? ?? ? ???? ?? ?
??? ???? ?? ? ??? ???? ????? ? ????? ??? ? ? ??? ????? — 
“??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ?? 
???? ?
???? ????? ???”
 (?)  ‘??? ?
? ??? ???
?’ ?? ?? ? ?? ????? ????
 (?)  ????? ??? ?
? ??? ???
? ?? ? ? ?? ?
???? ????? ?????
6. ???? ?? ?? ??? ? ???? ?? ?? ? ?
??? ???? ??? ?? ????
 (?) “??? ?? ? ???? ?????? ? ???? ??, ??? ?? ?? ?? ???? ????? ?? ????? ???”
  ? ???? ?? ?
??? ? – 
.......................................................................
  
.......................................................................
 (?) “??? ?? ? ???? ????? ???? ??? ???? ???”
  ? ???? ?? ?
??? ? – 
.......................................................................
  
.......................................................................
???? ?? ??? 
 
1.	 ??? ? 	??? ? 	??????? 	?? 	???? ?	 ?? ? ?? 	 — 	
? ??? ?
??? ? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ? ? ??? ???
Chapter 3.indd   29 10-03-2025   12:00:47
Page 4


??????-?????? ???,
????? ?????-???? ????
??????, ???, ???? ????,
???? ??? ????? ????
???? ?????? ??? ?? ????,
?? ??? ??? ????? ????
??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ??,
???? ?
???? ????? ????
? ??? ?? ??? ?? ?? ????, 
???? ???? ?? ???? ????
??? ??? ?? ?
? ?-?
? ?? ? ,
?? ?? ?? ?????? ????
???? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??,
?? ?? ??? ?? ???? ???? 
– ???? ????
3
???
Chapter 3.indd   27 10-03-2025   12:00:45
28
  ???? | ??? ? 4
1. ??? ? ? ???? ??? ?? ? ??-??? ????? ????
2. ???? ???? ?? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?-???? ???? ?????? ?
? ? ? ? ??? ??????
3. ?? ?????? ? ?????? ? ? ?? ?-????? ?? ?? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? ????
4. ?? ?-????? ?? ?
??? ???? ??? ??
??? ?
?????, ???? ???? ??? ???? ????? ?? ??
 
?? ?? ? ???? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ????? ???? 
5. ???? ???? ?? ?? ?? ? ???-?? ???? ??? ????? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? 
???? ???
?????? ? ? ??? 
1. ?? ? ???? ??? ?? ? ? ???? ??? ? ? ??? ?? ???? ??? ? ??? ???? ?? 
2. ??? ?? ?? ?-?? ? ????? ??? ??? ?? ???? ??? ? ??? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ????
...................... ...................... ......................
3. ??? ?? ? ???? ???? ?? ? ? ?? ?????? ???
4. ? ???? ?? ???? ????? ? ?
??? ???? ?? ? ??? —
“??????, ???, ???? ???? 
 ???? ??? ????? ???”
 ?? ?
??? ???? ??? ????
??? ? ?? ? ‘???’ ?? ??? ?? – ? ??? ? ????? ?? ???? ????? ? ????? ??? 
? ? ??? ????? —
 (?) ??? ?? ? ???? ? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ???
 (?) ??? ? ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?????? ???? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ????
Chapter 3.indd   28 10-03-2025   12:00:46
29
???
5. ???? ?? ?? ? ???? ?? ?
??? ???? ?? ? ??? ???? ????? ? ????? ??? ? ? ??? ????? — 
“??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ?? 
???? ?
???? ????? ???”
 (?)  ‘??? ?
? ??? ???
?’ ?? ?? ? ?? ????? ????
 (?)  ????? ??? ?
? ??? ???
? ?? ? ? ?? ?
???? ????? ?????
6. ???? ?? ?? ??? ? ???? ?? ?? ? ?
??? ???? ??? ?? ????
 (?) “??? ?? ? ???? ?????? ? ???? ??, ??? ?? ?? ?? ???? ????? ?? ????? ???”
  ? ???? ?? ?
??? ? – 
.......................................................................
  
.......................................................................
 (?) “??? ?? ? ???? ????? ???? ??? ???? ???”
  ? ???? ?? ?
??? ? – 
.......................................................................
  
.......................................................................
???? ?? ??? 
 
1.	 ??? ? 	??? ? 	??????? 	?? 	???? ?	 ?? ? ?? 	 — 	
? ??? ?
??? ? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ? ? ??? ???
Chapter 3.indd   29 10-03-2025   12:00:47
30
  ???? | ??? ? 4
????
?? ?
? ?? ?
? ??? ??? ?? ???? ? ??? ? ?? ? ??? ???? ? ?? ? ?? ? ???
?????? ??? ??? ? ??? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ?? ???? ????? ??
?? ????? ???
 (?) ?? ?? ? ???? ??? ?? ?? ? ???? ?? ???? ? ????? ??? ???? ?? ?? ??? 
?
????
?? ???
 
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
?? ????? ??? ??? ??? ? ??? ? ? ??? ?
??? ? ??? ???? ???? ? ??? ???? ???? ?? ? ??? 
? ? ?? ? ‘? ???’ ?? ? ?? ? ? ? ?? ? ‘? ???’ ????? ??? ?? ?????? ?? ?? ??? ??? ?? 
?
??? ‘ ??
??’ ? ? ???? ??? ??? ‘ ??
??’ ?
??? ? ????? ? ? ??? ? ??? ????? ?? ?? ?? ?
??? ? 
??? ??? ????? ?? ?? ?
??? ?????? ??? ?? ?? ??? ?? ???????? ?? ????? ??? —
Chapter 3.indd   30 10-03-2025   12:00:48
Page 5


??????-?????? ???,
????? ?????-???? ????
??????, ???, ???? ????,
???? ??? ????? ????
???? ?????? ??? ?? ????,
?? ??? ??? ????? ????
??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ??,
???? ?
???? ????? ????
? ??? ?? ??? ?? ?? ????, 
???? ???? ?? ???? ????
??? ??? ?? ?
? ?-?
? ?? ? ,
?? ?? ?? ?????? ????
???? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??,
?? ?? ??? ?? ???? ???? 
– ???? ????
3
???
Chapter 3.indd   27 10-03-2025   12:00:45
28
  ???? | ??? ? 4
1. ??? ? ? ???? ??? ?? ? ??-??? ????? ????
2. ???? ???? ?? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?-???? ???? ?????? ?
? ? ? ? ??? ??????
3. ?? ?????? ? ?????? ? ? ?? ?-????? ?? ?? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? ????
4. ?? ?-????? ?? ?
??? ???? ??? ??
??? ?
?????, ???? ???? ??? ???? ????? ?? ??
 
?? ?? ? ???? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ????? ???? 
5. ???? ???? ?? ?? ?? ? ???-?? ???? ??? ????? ??? ?? ? ???? ?? ?? ???? 
???? ???
?????? ? ? ??? 
1. ?? ? ???? ??? ?? ? ? ???? ??? ? ? ??? ?? ???? ??? ? ??? ???? ?? 
2. ??? ?? ?? ?-?? ? ????? ??? ??? ?? ???? ??? ? ??? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ????
...................... ...................... ......................
3. ??? ?? ? ???? ???? ?? ? ? ?? ?????? ???
4. ? ???? ?? ???? ????? ? ?
??? ???? ?? ? ??? —
“??????, ???, ???? ???? 
 ???? ??? ????? ???”
 ?? ?
??? ???? ??? ????
??? ? ?? ? ‘???’ ?? ??? ?? – ? ??? ? ????? ?? ???? ????? ? ????? ??? 
? ? ??? ????? —
 (?) ??? ?? ? ???? ? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ???
 (?) ??? ? ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?????? ???? ???? ??? ?? ? ?????? ????? ????
Chapter 3.indd   28 10-03-2025   12:00:46
29
???
5. ???? ?? ?? ? ???? ?? ?
??? ???? ?? ? ??? ???? ????? ? ????? ??? ? ? ??? ????? — 
“??? ??? ?
? ??? ???
? ??? ?? 
???? ?
???? ????? ???”
 (?)  ‘??? ?
? ??? ???
?’ ?? ?? ? ?? ????? ????
 (?)  ????? ??? ?
? ??? ???
? ?? ? ? ?? ?
???? ????? ?????
6. ???? ?? ?? ??? ? ???? ?? ?? ? ?
??? ???? ??? ?? ????
 (?) “??? ?? ? ???? ?????? ? ???? ??, ??? ?? ?? ?? ???? ????? ?? ????? ???”
  ? ???? ?? ?
??? ? – 
.......................................................................
  
.......................................................................
 (?) “??? ?? ? ???? ????? ???? ??? ???? ???”
  ? ???? ?? ?
??? ? – 
.......................................................................
  
.......................................................................
???? ?? ??? 
 
1.	 ??? ? 	??? ? 	??????? 	?? 	???? ?	 ?? ? ?? 	 — 	
? ??? ?
??? ? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ? ? ??? ???
Chapter 3.indd   29 10-03-2025   12:00:47
30
  ???? | ??? ? 4
????
?? ?
? ?? ?
? ??? ??? ?? ???? ? ??? ? ?? ? ??? ???? ? ?? ? ?? ? ???
?????? ??? ??? ? ??? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ?? ???? ????? ??
?? ????? ???
 (?) ?? ?? ? ???? ??? ?? ?? ? ???? ?? ???? ? ????? ??? ???? ?? ?? ??? 
?
????
?? ???
 
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
?? ????? ??? ??? ??? ? ??? ? ? ??? ?
??? ? ??? ???? ???? ? ??? ???? ???? ?? ? ??? 
? ? ?? ? ‘? ???’ ?? ? ?? ? ? ? ?? ? ‘? ???’ ????? ??? ?? ?????? ?? ?? ??? ??? ?? 
?
??? ‘ ??
??’ ? ? ???? ??? ??? ‘ ??
??’ ?
??? ? ????? ? ? ??? ? ??? ????? ?? ?? ?? ?
??? ? 
??? ??? ????? ?? ?? ?
??? ?????? ??? ?? ?? ??? ?? ???????? ?? ????? ??? —
Chapter 3.indd   30 10-03-2025   12:00:48
31
???
 (?) ???? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ?? ? ? ?? ???-???? ????? ?? ???? ??? ??? ??? ???
?? ?? 
?
????
?? ?? ?? ??? ??? ?????
???? ? ??
? ? ?
? ?? ?
? ?
............................... ...............................
............................... ...............................
............................... ...............................
............................... ...............................
............................... ...............................
............................... ...............................
2.	 ‘????
? ???’	???	? ?? 	‘???’ 	? ??	 ? ? ? 	 ?? ? 	 ?? 	?
? ?	 ?? 	 ???	?
? ? ??? 	??? ? 	?? ??? ?
 
??? ??? ?
? ???
...............................
............................... ...............................
...............................
Chapter 3.indd   31 10-03-2025   12:00:48
Read More
47 videos|239 docs|32 tests

FAQs on Class 4 Hindi NCERT Book Chapter 3 नीम

1. नीम के पौधे की विशेषताएँ क्या हैं?
Ans. नीम का पौधा एक सदाबहार पेड़ है जो लगभग 15-20 मीटर ऊँचा हो सकता है। इसकी पत्तियाँ हरी और बारीक होती हैं, और इसकी छाल कड़वी होती है। नीम के फूल सफेद और सुगंधित होते हैं, जबकि इसका फल गोल और कड़वा होता है।
2. नीम का उपयोग किस प्रकार किया जाता है?
Ans. नीम का उपयोग औषधीय गुणों के लिए किया जाता है। इसकी पत्तियाँ, छाल और तेल का प्रयोग त्वचा की समस्याओं, बुखार, और अन्य बीमारियों के उपचार में किया जाता है। इसके अलावा, नीम का उपयोग कीटनाशक के रूप में भी किया जाता है।
3. नीम के औषधीय गुण क्या हैं?
Ans. नीम में एंटीबैक्टीरियल, एंटीफंगल, और एंटीवायरल गुण होते हैं। यह त्वचा की बीमारियों जैसे एक्जिमा और दाद के इलाज में मदद करता है। इसके अलावा, नीम का सेवन शरीर की इम्यून सिस्टम को मजबूत करने में भी सहायक होता है।
4. नीम के पेड़ की खेती कैसे की जाती है?
Ans. नीम के पेड़ की खेती के लिए अच्छी जल निकासी वाली मिट्टी आवश्यक है। इसे सीधे सूरज की रोशनी में उगाया जाना चाहिए। नीम के बीजों को बोने के बाद, उन्हें नियमित रूप से पानी देना जरूरी है। यह पेड़ कम पानी और देखभाल में भी उग सकता है।
5. नीम के पर्यावरण पर क्या सकारात्मक प्रभाव हैं?
Ans. नीम का पेड़ पर्यावरण के लिए बहुत फायदेमंद है। यह हवा को शुद्ध करता है, मिट्टी के कटाव को रोकता है, और अन्य पौधों के लिए सहायक होता है। नीम के पेड़ का छाया भी अन्य जीव-जंतुओं के लिए सुरक्षित स्थान प्रदान करता है।
Related Searches

Viva Questions

,

Free

,

MCQs

,

Sample Paper

,

ppt

,

video lectures

,

Class 4 Hindi NCERT Book Chapter 3 नीम

,

Previous Year Questions with Solutions

,

Extra Questions

,

Objective type Questions

,

Semester Notes

,

pdf

,

mock tests for examination

,

Important questions

,

study material

,

practice quizzes

,

Class 4 Hindi NCERT Book Chapter 3 नीम

,

Exam

,

shortcuts and tricks

,

Class 4 Hindi NCERT Book Chapter 3 नीम

,

past year papers

,

Summary

;