1. उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत–(उदाहरणानुसार रिक्त स्थान भरिए।–)
(क) वृक्ष-शब्द-प्रयोग: (ब०व०)
1. प्रथमा - उद्याने वृक्षा: सन्ति।
2. द्वितीया - अहम् वृक्षान् पश्यामि।
3. तृतीया - ............... उद्यानं शोभते।
4. चतुर्थी - मालाकार: ............... खाद्यम् आनयति।
5. पञ्चमी - ............... पत्राणि पतन्ति।
6. षष्ठी - ............... पत्राणि हरितानि।
7. सप्तमी - खगा: ............... नीडान् रचयन्ति।
उत्तरम् -
1. ×
2. ×
3. वृक्षैः
4. वृक्षेभ्यः
5. वृक्षेभ्यः
6. वृक्षाणाम्
7. वृक्षेषु
(ख) लता-शब्द-प्रयोग: (ब०व०)
1. उद्याने लता: सन्ति।
2. अहम् ............... सिञ्चामि।
3. ............... वाटिका रमणीया।
4. स: ............... जलं यच्छति।
5. ............... पुष्पाणि पतन्ति।
6. ............... पुष्पाणि श्वेतानि।
7. ............... सुन्दराणि पुष्पाणि विकसन्ति।
उत्तरम् -
1. ×
2. लताः
3. लताभिः
4. लताभ्यः
5. लताभ्यः
6. लतानाम्
7. लतासु
2. तालिकां पूरयत–(तालिका पूरी कीजिए–)
(क)
मूलशब्द: |
विभक्ति: |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम् |
1. कवि |
प्रथमा |
कवि: |
................... |
..... |
2. मुनि |
द्वितीया |
.......... |
मुनी |
..... |
3. ऋषि |
तृतीया |
.............. |
ऋषिभ्याम् |
..... |
4. गिरि |
चतुर्थी |
गिरये |
................... |
...... |
5. शशि |
पञ्चमी |
शशे: |
................... |
...... |
6. ध्वनि |
षष्ठी |
.......... |
ध्वन्यो: |
...... |
7. राशि |
सप्तमी |
राशौ |
.................. |
....... |
8. रवि |
सम्बोधन |
हे रवे! |
................... |
....... |
उत्तरम् -
मूलशब्द: |
विभक्ति: |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम् |
1. कवि |
प्रथमा |
कवि: |
कवी |
कवयः |
2. मुनि |
द्वितीया |
मुनिम् |
मुनी |
मुनीन् |
3. ऋषि |
तृतीया |
ऋषिणा |
ऋषिभ्याम् |
ऋषिभिः |
4. गिरि |
चतुर्थी |
गिरये |
गिरिभ्याम् |
गिरिभ्यः |
5. शशि |
पञ्चमी |
शशे: |
शशिभ्याम् |
शशिभ्यः |
6. ध्वनि |
षष्ठी |
ध्वनेः |
ध्वन्यो: |
ध्वनीनाम् |
7. राशि |
सप्तमी |
राशौ |
राश्योः |
राशीनाम् |
8. रवि |
सम्बोधन |
हे रवे! |
हे रवी! |
हे रवयः |
(ख)
मूलशब्द: |
विभक्ति: |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम् |
1. साधु |
प्रथमा |
साधु: |
................... |
........... |
2. गुरु |
द्वितीया |
................... |
गुरू |
........... |
3. शिशु |
तृतीया |
शिशुना |
................... |
........... |
4. भानु |
चतुर्थी |
................... |
भानुभ्याम् |
......... |
5. तरु |
पञ्चमी |
................... |
................... |
........ |
6. प्रभु |
षष्ठी |
प्रभो: |
................... |
........ |
7. शिशु |
सप्तमी |
शिशौ |
................... |
....... |
8. साधु |
सम्बोधन |
हे . |
.................. |
........ |
उत्तरम् -
मूलशब्द: |
विभक्ति: |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम् |
1. साधु |
प्रथमा |
साधु: |
साधू |
साध्वः |
2. गुरु |
द्वितीया |
गुरुम् |
गुरू |
गुरुन् |
3. शिशु |
तृतीया |
शिशुना |
शिशुभ्याम् |
शिशुभिः |
4. भानु |
चतुर्थी |
भानवे |
भानुभ्याम् |
भानुभ्यः |
5. तरु |
पञ्चमी |
भानोः |
भानुभ्याम् |
भानुभ्यः |
6. प्रभु |
षष्ठी |
प्रभो: |
प्रभ्वोः |
प्रभूणाम् |
7. शिशु |
सप्तमी |
शिशौ |
शिश्वोः |
शिशुषु |
8. साधु |
सम्बोधन |
हे शिशो! |
हे शिशू! |
हे शिशवः |
3. उचित-विकल्पेन रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत - (उचित विकल्प से रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए-)
(क)
1. वर्षासु ............... जलवेगेन वहन्ति। (नद्या:, नद्य:, नदय:)
2. अद्यत्वे ............... जलम् मलिनम्। (नदिनाम्, नदीणाम्, नदीनाम्)
3. ............... बलेन शशक: सिंहम् अमारयत्। (बुद्धिस्य, बुद्धि:, बुद्धे:)
4. ............... अन्धकार: भवति। (रात्रे, रात्रिम्, रात्रौ)
5. एतस्मिन् पुस्तके ............... सञ्चय: अस्ति। (सूक्तिनाम्, सूक्त्य:, सूक्तीनाम्)
6. अहम् ............... उपहारम् अयच्छम्। (सखाय, सख्यै, सख्याय)
7. रेलयानम् ............... गच्छति। (तीव्रगतिना, तीव्रगतिम्, तीव्रगत्या)
उत्तरम् -
1. नद्यः,
2. नदीनाम्,
3. बुद्धे,
4. रात्रौ,
5. सूक्तीनाम्,
6. सख्यै,
7. तीव्रगत्या।
(ख)
1. वन्दे ...............। (मातारम्, मातरम्, मात्रम्)
2. भगिनी ............... सह गच्छति। (भ्रातु:, भ्रातरम्, भ्रात्रा)
3. जना: ............... अपृच्छन्। (नेतरम्, नेतारम्, नेतृम्)
4. अद्य मम ............... जन्मदिनम्। (भ्राता, भ्रातृृणाम्, भ्रातु:)
5. दानवीर: कर्ण: महान् ................ आसीत्। (दाता, दातृ, दाता:)
उत्तरम् -
1. मातरम्,
2. भ्रात्रा,
3. नेतारम्,
4. भ्रातुः,
5. दाता।
4.
भवत् शब्दस्य उचितेन रूपेण रिक्तस्थानानि पूरयत - (‘भवत्’ शब्द के उचित रूप से रिक्त स्थान को भरिए - )
1. ............... कुत्र गच्छति?(भवान्, भवन्तौ, भवन्त:)
2. ............... माम् अनुगृह्णन्तु। (भवान्, भवन्तम्, भवन्त:)
3. अहम् ............... अभिवादये। (भवत:, भवन्तम्, भवानम्)
4. सुदीप: ............... सह गन्तुम् सज्ज:। (भवत:, भवानेन, भवता)
5. ............... किम् रोचते?(भवन्तम्, भवते, भवान्)
6. ............... आशीर्वचनै: अहम् सफल:। (भवताम्, भवतानाम्, भवते)
7. ............... मम पूर्ण: विश्वास:। (भवते, भवति, भवत:)
उत्तरम् -
1. भवान्,
2. भवन्तः,
3. भवन्तम्,
4. भवता,
5. भवते,
6. भवताम्,
7. भवति।
5.
1. सः ................. पुष्पमालाम् अर्पयति। (मुन्ये, मुनाय, मुनये)
2. ................. नमः। (गुरवे, गुर्वे, गुरुवे)
3. वाहनानि मार्गे ................. चलन्ति। (तीव्रगतिना, तीव्रगत्या, तीव्रगतया)
4. लक्ष्मणः ................. स्निह्यति। (भ्रातरी, भ्रातरे, भ्रातरि)
5. ................. पुष्पाणि विकसन्ति। (लताषु, लतासू, लतासु)
उत्तरम् -
1. मुनये,
2. गुरवे,
3. तीव्रगत्या,
4. भ्रातरि,
5. लतासु
14 videos|80 docs|27 tests
|
1. शब्दरूपाणि के क्या होते हैं? |
2. अनुप्रयुक्त-व्याकरणम् क्या होता है? |
3. व्याकरण क्यों महत्वपूर्ण है? |
4. शब्दरूपाणि के कितने प्रकार होते हैं? |
5. व्याकरण के क्या उदाहरण हैं? |
|
Explore Courses for Class 8 exam
|