विद्यालयः NCERT Solutions | संस्कृत कक्षा 6 (Sanskrit Class 6) PDF Download

Page No - 26

प्रश्न 1: उच्चारणं कुरुत |

उत्तरम्‌: छात्राः स्वयमेव कुर्वन्ति।

Page No - 27

प्रश्न 2: निर्देशानुसारं परिवर्तनं कुरुत-
यथा – अहं पठामि। – (बहुवचने) – वयं पठामः।
(क) अहं नृत्यामि। – (बहुवचने)– .....
(ख) त्वं पठसि। – (बहुवचने) – .....
(ग) युवां क्रीडथः। – (एकवचने) – .....
(घ) आवां गच्छाव:। – (बहुवचने) – .....
(ङ) अस्माकं पुस्तकानि। – (एकवचने) – .....
(च) तव गृहम्। – (द्विचने) – .....
उत्तरम्‌: (क) वयं नृत्यामः।
(ख) यूयं पठथ।
(ग) त्वं क्रीडसि।
(घ) वयं गच्छामः।
(ङ) मम पुस्तकम्।
(च) युवयोः गृहे।

प्रश्न 3: कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत–
(क) ....................... पठामि। (वयम्/अहम्)
(ख) ....................... गच्छथ:। (युवाम्/यूयम्)
(ग) एतत्....................... पुस्तकम्। (माम्/मम्)
(घ) ....................... क्रीडनकानि। (युष्मान्/युष्माकम्)
(ङ) ....................... छात्रे स्व:। (वयम्/आवाम्)
(च) एषा....................... लेखनी। (तव/त्वाम्)
उत्तरम्‌: (क) अहम् पठामि।
(ख) युवाम् गच्छथः।
(ग) एतत् मम पुस्तकम्।
(घ) युष्माकम् क्रीडनकानि।
(ङ) आवाम् छात्रे स्वः।
(च) एषा तव लेखनी।

प्रश्न 4: क्रियापदै: वाक्यानि पूरयत–
पठसि, धावाम:, गच्छाव:, क्रीडथ:, लिखामि, पश्यथ
यथा– अहं पठामि।
(क) त्वं .....
(ख) आवां .....
(ग) यूयं .....
(घ) अहं .....
(ङ) युवां .....
(च) वयं .....
उत्तरम्‌: 
(क) त्वं पठसि।
(ख) आवां गच्छावः।
(ग) यूयं पश्यथ।
(घ) अहं लिखामि।
(ङ) युवां क्रीडथः।
(च) वयं धावामः।

Page No - 28

प्रश्न 5: उचितपदै: वाक्यनिर्माणं कुरुत–
मम, तव, आवयो:, युवयो:, अस्माकम्, युष्माकम्
यथा– एषा मम पुस्तिका।
(क) एतत् ....................... गृहम्।
(ख)  ....................... मैत्री दृढा।
(ग) एष: ....................... विद्यालय:।
(घ) एषा ....................... अध्यापिका।
(ङ) भारतम् ....................... देश:।
(च) एतानि ....................... पुस्तकानि।
उत्तरम्‌: 
(क) एतत् तव गृहम्
(ख) आवयोः मैत्री दृढा।
(ग) एषः मम विद्यालयः।
(घ) एषा युवयोः अद्यापिका।
(ङ) भारतम् अस्माकम् देशः।
(च) एतानि युष्माकम् पुस्तकानि।

प्रश्न 6: एकवचनपदस्य बहुवचनपदं, बहुवचनपदस्य एकवचनपदं च लिखत–
यथा – एष: – एते
(क) स: – .....
(ख) ता: – .....
(ग) एता: – .....
(घ) त्वम् – .....
(ङ) अस्माकम् –  .....
(च) तव – .....
(छ) एतानि – .....
उत्तरम्‌: (क) ते
(ख) सा
(ग) एषा
(घ) यूयम्
(ङ) मम
(च) युष्माकम्
(छ) एतत्

Page No - 29

प्रश्न 7: (क) वार्तालापे रिक्तस्थानानि पूरयत–
यथा– प्रियंवदा – शकुन्तले! त्वं किं करोषि?
शकुन्तला – प्रियंवदे! ....................... नृत्यामि, ....................... किं करोषि?
प्रियंवदा – शकुन्तले! ....................... गायामि। किं ....................... न गायसि?
शकुन्तला – प्रियंवदे! ....................... न गायामि। ....................... तु नृत्यामि।
प्रियंवदा – शकुन्तले! किं ....................... माता नृत्यति।
शकुन्तला – आम् ....................... माता अपि नृत्यति।
उत्तरम्‌: 
शकुन्तला – प्रियंवदे! अहं नत्यामि, त्वं किं करोषि?
प्रियंवदा – शकुन्तले! अहं गायामि। किं त्वं न गायसि?
शकुन्तला – प्रियंवदे! अहं न गायामि। अहं तु नृत्यामि।
प्रियंवदा – शकुन्तले! किं तव माता नृत्यति।
शकुन्तला – आम्, मम माता अपि नृत्याति।

(ख) उपयुक्तेन अर्थेन सह योजयत
शब्दः – अर्थ
सा – तुम दोनों का
तानि – तुम सब
अस्माकम् – मेरा
यूयम् – वह (स्त्रीलिङ्ग)
आवाम् – तुम्हारा
मम – वे (नपुंसकलिङ्ग)
युवयोः – हम दोनों
तव – हमारा
उत्तरम्‌: सा-वह (स्त्रीलिङ्ग), तानि-वे नपुंसकलिङ्ग, अस्माकम्-हमारा, यूयम्-तुम सब, आषाम्-हम दोनों, मम – मेरा, युवयो:- तुम दोनों का, तव तुम्हारा।