सदैव पुरतो निधेहि चरणम NCERT Solutions | संस्कृत कक्षा 8 (Sanskrit Class 8) PDF Download

प्रश्न 1. पाठे दत्तं गीतं सस्वरं गायत।
उत्तर: स्वयं गाएँ।

प्रश्न 2. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखत-
(क) स्वकीयं साधनं किं भवति?
उत्तर: बलं।

(ख) पथि के विषमाः प्रखरा:?
उत्तर: पाषणा:।

(ग) सततं किं करणीयम्?
उत्तर: ध्येय-स्मरणम्।

(घ) एतस्य गीतस्य रचयिता क:?
उत्तर: श्रीधरभास्कर-वर्णेकर:।

(ङ) स कीदृशः कविः मन्यते?
उत्तर: राष्ट्रवादी।

प्रश्न 3. मञ्जूषातः क्रियापदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत –

यथा- त्वं पुरतः चरणं निधेहि।
(क) त्वं विद्यलयं________।
उत्तर: त्वं विद्यलयं चल।

(ख) राष्ट्रे अनुरक्तिं________।
उत्तर: राष्ट्रे अनुरक्तिं विधेहि।

(ग) मह्यं जलं________ ।
उत्तर: मह्यं जलं देहि।

(घ) मूढ !________ धनागमतृष्णाम्।
उत्तर: मूढ! जहीहि धनागमतृष्णाम्।

(ङ) ________ गोविन्दम्।
उत्तर: भज गोविन्दम्।

(च) सततं ध्येयस्मरणं ________ ।
उत्तर: सततं ध्येयस्मरणं कुरु।

प्रश्न 4. (अ) उचितकथनानां समक्षम् ‘आम्’, अनुचितकथनानां समक्षं ‘न’ इति लिखत-
यथा- पुरतः चरणं निधेहि। – आम्
उत्तर:
(क) निजनिकेतनं गिरिशिखरे अस्ति। – आम्
(ख) स्वकीयं बलं बाधकं भवति। – आम्
(ग) पथि हिंस्राः पशवः न सन्ति। – न
(घ) गमनं सुकरम् अस्ति। – न
(ङ) सदैव अग्रे एव चलनीयम्। – आम्

(आ) वाक्यरचनया अर्थभेदं स्पष्टीकुरुत-
(क) परितः – पुरतः
(ख) नगः – नागः
(ग) आरोहणम् – अवरोहणम्
(घ) विषमा: – समा:

उत्तर:
(क) परितः (चारों ओर) – ग्रामं परित: वृक्षा: सन्ति।
पुरतः (सामने) – गृहस्य पुरतः उद्यानं अस्ति।

(ख) नगः (पहाड़) – अयं नग: उच्चः अस्ति।
नागः – (साँप) – अयं नाग: कृष्णः अस्ति।

(ग) आरोहणम् (चढ़ाई) – पर्वतानाम् आरोहणम् कठिनम् भवति।
अवरोहणम् (उतरना) – पर्वतात् अवरोहनम् सुकरम् भवति।

(घ) विषमा: (अजीब/Different) – वने विषमा: जीवा: सन्ति।
समा: (समान/Same) – मातापितृभ्यः सर्वे बालकाः बालिकाः च समा: भवन्ति।

प्रश्न 5. मञ्जूषातः अव्ययपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

(क) विद्यालयस्य ________ एकम् उद्यानम् अस्ति।
उत्तर: विद्यालयस्य पुरतः एकम् उद्यानम् अस्ति।

(ख) सत्यम् ________ जयते।
उत्तर: सत्यम् एव जयते।

(ग) किं भवान् स्नानं कृतवान् ________ ?
उत्तर: किं भवान् स्नानं कृतवान् खलु ?

(घ) सः यथा चिन्तयति ________ आचरति।
उत्तर: सः यथा चिन्तयति तथा आचरति।

(ङ) ग्राम ________ वृक्षाः सन्ति।
उत्तर: ग्राम परितः. वृक्षाः सन्ति।

(च) विद्यां ________ जीवनं वृथा।
उत्तर: विद्यां विना जीवनं वृथा।

(छ) ________ भगवन्तं भज।
उत्तर: सदा भगवन्तं भज।

प्रश्न 6. विलोमपदानि योजयत-
उत्तर:

प्रश्न 7.(अ) लट्लकारपदेभ्य: लोट्-विधिलिङ्लकारपदानां निर्माणं कुरुत-
उत्तर:

(आ) अधोलिखितानि पदानि निर्देशानुसारं परिवर्तयत-
उत्तर:
यथा – गिरिशिखर (सप्तमी-एकवचने) – गिरिशिखरे
(च) पथिन् (सप्तमी-एकवचने) – पथि
(च)  राष्ट्र (चतुर्थी-एकवचने) – राष्ट्राय
(ग) पाषाण (सप्तमी-एकवचने) – पाषाणे
(घ) यान (द्वितीया-बहुवचने) – यानानि
(ङ) शक्ति (प्रथमा-एकवचने) – शक्ति:
(च) पशु (सप्तमी-बहुवचने) – पशुषु