दशमः त्वम असि - हिंदी अनुवाद | संस्कृत कक्षा 6 (Sanskrit Class 6) PDF Download

एकदा दश बालकाः स्नानाय नदीम् अगच्छन। ते नदीजले चिरं स्नानम् अकुर्वन। ततः ते तीर्त्वा पारं गताः।  तदा तेषां नायकः  अपृच्छत्-अपि सर्वे बालकाः नदीम् उत्तीर्णाः ?

सरलार्थ :
एक बार दस बालक स्नान के लिए नदी पर गए।  उन्होंने देर तक नदी के जल में स्नान किया। फिर वे तैरकर नदी के पार गए। तब उनके नायक ने पूछा - 'क्या सभी बालक नदी पार कर गए है ? अर्थात् क्या सभी नदी से बाहर आ गए हैं ।
English Translation- 
Once ten boys went to a river for bathing. They bathed in the river water for long. Then they crossed the river after swimming. Then their leader asked, 'Have all boys crossed the river?

तदा कश्चित् बालकः अगणयत - एकः, द्वौ, त्रयः, चत्वारः, पञ्च, षट, सप्त, अष्टौ, नव इति।  सः स्वं न अगणयत्। अतः सः अवदत्- नव एव सन्ति। दशमः न अस्ति।  अपरः अपि बालकः पुनः अन्यान बालकान्  अगणयत्।  तदा अपि नव एव आसन। अतः ते निश्चयम् अकुर्वन यत् दशमः नद्यां मग्नः।  ते दुःखिताः तूष्णीम् अतिष्ठन। 

सरलार्थ: - 

तब किसी बालक ने गणना की - " एक, दो, तीन, चार, पाँच, छः, सात, आठ, नौ इस तरह।" उसने अपने आपको ( स्वयं को) नहीं गिना। अतः वह बोला - "नौ ही हैं,दसवाँ नहीं है।" दूरसे बालक ने भी अन्य बालकों को गिना। फिर भी नौ ही थे। अतः उन्होंने निश्चय किया कि  दसवाँ नदी में डूब गया हैं। वे दुखी हो, चुपचाप बैठ गए।
English Translations: 
Then a boy counted one, two, three, four, five, six, seven, eight, nine. He did not count himself. Hence he said- There are only nine. "The tenth one is not their." Another boy also counted them. Then also there were the same nine. Hence they decided that the tenth had drowned in the river. They were distressed and stayed quiet. 

तदा कश्चित् पथिकः तत्र आगच्छत।  सः तान बालकान् दुःखितान दृष्टवा  अपृच्छत्- बालकाः! युष्माकं दुःखस्य कारणं किम ? बालकानां नायकः अकथयत् - ' वयं दश बालकाः स्नातुम् आगताः।  इदानीं नव एव स्मः।  एकः नद्यां मग्नः' इति। 

सरलार्थ-
तव कोई पथिक वहाँ आया।  उसके उन बालकों को दुखी देखकर पूछा -" हे बच्चो! तुम लोगों के दुःख का कारण क्या है ?" बालकों के नायक ने कहा - " हम दस लड़के स्नान के लिए आए थे। अब हम नौ ही हैं। एक नदी में डूब है। "
English Translation:-
Then a traveler came there. Seeing them sad he asked," Boys! what is the cause of your misery/unhappiness?" The leader of the boys said- " We ten boys, came to take a bath. Now we are only nine. One got drowned in the river."

पथिकः तान्  अगणयत्।  तत्र दश बालकाः एव आसन्।  सः नायकम् आदिशत् त्वं बालकान् गणय।  सः तु नव बालकान् एव अगणयत्। तदा पथिकः अवदत् - दशमः त्वम् असि इति।
तत् श्रुत्वा प्रहृष्टाः भूत्वा सर्वे गृहम् अगच्छन्। 

सरलार्थ -
पथिक ने उन्हें गिना। वहाँ दस बालक ही थे। उसने नायक को आदेश दिया -" तुम बालकों को गिनो। उसने तो नौ बालक ही गिने।" तब पथिक बोला -दसवें तुम हो।"
यह सुनकर सब खुश होकर घर चले गए।  
English Translation: 
The traveler counted them. There were ten boys only. He instructed the leader to count the boys. But he counted only nine boys. Then the traveler said -" you are the tenth."
Hearing this they felt happy and went home. 

शब्दार्थाः (Words Meaning) :-

• इदानीम् - अब Now
• एकदा - एकबार once
• स्नानाय - नहाने के लिए for bathing
• निर्मलम् - साफ clean
• शीतलम् - cold
• तीर्त्वा - तैरकर after swimming
•  नायकः - नेता leader
• चिरम् - देर तक for a long time
• उत्तीर्णाः - पार कर लिया crossed over
• तदा - तब then
• अगणयत् - गिना counted
• स्नात्वा - नहाकर after bathing
• अपरः -  दूसरा another
• पुनः - फिर again
• आसन् - थे were
• नद्याम् - नदी में in the river
• तूष्णीम् - मौन silent
• पथिकः - राहगीर traveler
• स्नातुम् - स्नान के लिए to take 
• मग्नः - डूब गया sank
• प्रहृष्टाः - आनन्दित/प्रसन्न happy
• श्रुत्वा -सुनकर after listening
• इति - उद्धरण की समाप्ति का सूचक अव्यय to end a sentence/context