बिलस्य वाणी न कदापि मे श्रुता NCERT Solutions | संस्कृत कक्षा 8 (Sanskrit Class 8) PDF Download

प्रश्न 1. उच्चारणं कुरुत-
(i) कस्मिंश्चित्    
(ii) विचिन्त्य    
(iii) साध्विदम्
(iv) क्षुधार्तः    
(v) एतच्छ्रुत्वा    
(vi) भयसन्त्रस्तमनसाम्
(vii) सिंहपदपद्धतिः   
(viii) समाह्वानम्   
(ix) प्रतिध्वनिः
उत्तर: स्वयं करें !

प्रश्न 2. एकपदेन उत्तरं लिखत-
(क) सिंहस्य नाम किम्?
उत्तर: खरनखर:।

(ख) गुहाया: स्वामी क: आसीत्?
उत्तर: दधिपुच्छ: (शृगालः)।

(ग) सिंहः कस्मिन् समये गुहायाः समीपे आगत:?
उत्तर: सूर्यास्तसमये।

(घ) हस्तपादादिका: क्रियाः केषां न प्रवर्तन्ते?
उत्तर: भयसन्त्रस्तमनसां ।

(ङ) गुहा केन प्रतिध्वनिता?
उत्तर: सिंहस्य उच्चगर्जनेन।

प्रश्न 3. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(क) खरनखर: कुत्र प्रतिवसति स्म?
उत्तर: कस्मिंश्चित् वने खरनखर: नाम सिंहः प्रतिवसति स्म।

(ख) महतीं गुहां दृष्ट्वा सिंहः किम् अचिन्तयत्?
उत्तर: महतीं गुहां दृष्ट्वा सिंहः अचिन्तयत् – “नूनम् एतस्यां गुहायां रात्रौ कोऽपि जीवः आगच्छति। अत: अत्रैव निगूढो भूत्वा तिष्ठामि” इति।

(ग) शृगालः किम् अचिन्तयत्?
उत्तर: शृगाल: अचिन्तयत्-” अहो विनष्टोऽस्मि। नूनम् अस्मिन् बिले सिंहः अस्तीति तर्कयामि। तत् किं करवाणि?”

(घ) शृगालः कुत्र पलायित: ?
उत्तर: शृगाल: दूरं पलायित:।

(ङ) गुहासमीपमागत्य शृगालः किं पश्यति?
उत्तर: गुहासमीपमागत्य शृगालः पश्यति यावत् सिंहपदपद्धतिः गुहायां प्रविष्टा दृश्यते, तावत् न च बहिरागता।

(च) क: शोभते?
उत्तर: य: अनागतं कुरुते स: शोभते।

प्रश्न 4. रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(क) क्षुधार्त: सिंहः कुत्रापि आहारं न प्राप्तवान्।
उत्तर: कीदृशः सिंहः कुत्रापि आहारं न प्राप्तवान्?

(ख) दधिपुच्छ: नाम श्रृगाल: गुहायाः स्वामी आसीत्।
उत्तर: किं नाम श्रृगाल: गुहायाः स्वामी आसीत्?

(ग) एषा गुहा स्वामिन: सदा आह्वानं करोति।
उत्तर: एषा गुहा कस्य सदा आह्वानं करोति?

(घ) भयसन्त्रस्तमनसां हस्तपादादिकाः क्रिया: न प्रवर्तन्ते।
उत्तर: भयसन्त्रस्तमनसां काः क्रिया: न प्रवर्तन्ते?

(ङ) आह्वानेन शृगाल: बिले प्रविश्य सिंहस्य भोज्यं भविष्यति ।
उत्तर: आह्वानेन शृगाल: कुत्र प्रविश्य सिंहस्य भोज्यं भविष्यति ?

प्रश्न 5. घटनाक्रमानुसारं वाक्यानि लिखत-
(क) गुहाया: स्वामी दधिपुच्छ: नाम शृगालः समागच्छत्।
(ख) सिंह: एकां महतीं गुहाम् अपश्यत्।
(ग) परिभ्रमन् सिंहः क्षुधार्तो जातः।
(घ) दूरस्थ: शृगालः रवं कर्तुमारब्ध:।
(ङ) सिंहः शृगालस्य आह्वानमकरोत्।
(च) दूरं पलायमानः शृगालः श्लोकमपठत्।
(छ) गुहायां कोऽपि अस्ति इति शृगालस्य विचार:।
उत्तर:
(ग) परिभ्रमन् सिंहः क्षुधार्तो जातः।
(ख) सिंह: एकां महतीं गुहाम् अपश्यत्।
(क) गुहाया: स्वामी दधिपुच्छ: नाम शृगालः समागच्छत्।
(छ) गुहायां कोऽपि अस्ति इति शृगालस्य विचार:।
(घ) दूरस्थ: शृगालः रवं कर्तुमारब्ध:।
(ङ) सिंहः शृगालस्य आह्वानमकरोत्।
(च) दूरं पलायमानः शृगालः श्लोकमपठत्।

प्रश्न 6. यथानिर्देशमुत्तरत-
(क) ‘एकां महतीं गुहां दृष्ट्वा सः अचिन्तयत्’ अस्मिन् वाक्ये कति विशेषणपदानि, संख्यया सह पदानि अपि लिखत?
उत्तर: महतीं।

(ख) तदहम् अस्य आह्वानं करोमि – अत्र ‘अहम्’ इति पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
उत्तर: सिंहाय।

(ग) ‘यदि त्वं मां न आह्वयसि’ अस्मिन् वाक्ये कर्तृपदं किम्?
उत्तर: त्वं ।

(घ) ‘सिंहपदपद्धति: गुहायां प्रविष्टा दृश्यते’ अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम्?
उत्तर: दृश्यते।

(ङ) ‘वनेऽत्र संस्थस्य समागता जरा’ अस्मिन् वाक्ये अव्ययपदं किम्?
उत्तर: अत्र।

प्रश्न 7. मञ्जूषातः अव्ययपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

एकस्मिन् वने __________व्याध: जालं विस्तीर्य _________ स्थित:। क्रमशः आकाशात् सपरिवार: कपोतराज: ____________ आगच्छत्। _________कपोताः तण्डुलान् अपश्यन् __________तेषां लोभो जात:। परं राजा सहमतः नासीत्। तस्य युक्तिः आसीत् ____________ वने कोऽपि मनुष्यः नास्ति। कुतः तण्डुलानाम् सम्भव:। _____________राज्ञ: उपदेशम् अस्वीकृत्य कपोताः तण्डुलान् खादितुं प्रवृत्ताः जाले _________निपतिता:।
अत: उक्तम् ‘____________विदधीत न क्रियाम्’।