कण्टकेनैव कण्टकम् NCERT Solutions | संस्कृत कक्षा 8 (Sanskrit Class 8) PDF Download

प्रश्न 1.एकपदेन उत्तरं लिखत-
(क) व्याधस्य नाम किम् आसीत्?
उत्तर: चंचलः।

(ख) चञ्चल: व्याघ्रं कुत्र दृष्टवान्?
उत्तर: जाले।

(ग) कस्मै किमपि अकार्य न भवति।
उत्तर: क्षुधार्ताय।

(घ) बदरी-गुल्मानां पृष्ठे का निलीना आसीत्?
उत्तर: लोमशिका।

(ङ) सर्वः किं समीहते?
उत्तर: स्वार्थम्।

(च) नि:सहायो व्याधः किमयाचत?
उत्तर: प्राणाभिक्षाम्।

प्रश्न 2.पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(क) चञ्चलेन वने किं कृतम्?
उत्तर: चंचलेन वने जालं विस्तारितम्।

(ख) व्याघ्रस्य पिपासा कथं शान्ता अभवत्?
उत्तर: व्याघ्रस्य पिपासा जलं पीत्वा शान्ता अभवत्।

(ग) जलं पीत्वा व्याघ्रः किम् अवदत्?
उत्तर: जलं पीत्वा व्याघ्रः अवदत्-‘साम्प्रतम् अहम् बुभुक्षितः अस्मि, इदानीम् अहं त्वां खादिष्यामि।’

(घ) चञ्चल: ‘मातृस्वस:!’ इति का सम्बोधितवान्?
उत्तर: चंचलः ‘मातृस्वसः!’ इति लोमशिकाम् सम्बोधितवान्।

(ङ) जाले पुनः बद्धं व्याघ्रं दृष्ट्वा व्याधः किम् अकरोत्?
उत्तर: जाले पुनः बद्धं व्याघ्रं दृष्ट्वा व्याधः प्रसन्नः भूत्वा गृहं प्रत्यावर्तत।

प्रश्न 3.अधोलिखितानि वाक्यानि कः/का कं/का प्रति कथयति-
उत्तर:

प्रश्न 4. रेखांकित पदमाधृत्य प्रश्ननिर्माण-
(क) व्याध: व्याघ्रं जालात् बहिः निरसारयत्।
उत्तर: कस्मात्?

(ख) चञ्चल: वृक्षम् उपगम्य अपृच्छत्।
उत्तर: कम्?

(ग) व्याघ्रः लोमशिकायै निखिला कथां न्यवेदयत्।
उत्तर: कस्यै?

(घ) मानवाः वृक्षाणां छायायां विरमन्ति।
उत्तर: केषाम्?

(ङ) व्याघ्रः नद्याः जलेन व्याधस्य पिपासामशमयत्।
उत्तर: कस्याः?

प्रश्न 5.मञ्जूषातः पदानि चित्वा कथां पूरयत-

एकस्मिन् वने एकः______ व्याघ्रः आसीत्। सः एकदा व्याधेन विस्तारिते जाले बद्धः अभवत्। सः बहुप्रयासं ______ किन्तु जालात् मुक्तः नाभवत्। ______ तत्र एक: मूषकः समागच्छत्। बद्धं व्याघ्रं ______ सः तम् अवदत्-अहो! भवान् जाले बद्धः। अहं त्वां ______ इच्छामि। तच्छ्रुत्वा व्याघ्रः ______ अवदत्-अरे! त्वं ______ जीव: मम साहाय्यं करिष्यसि। यदि त्वं मां मोचयिष्यसि ______ अहं त्वां न हनिष्यामि। मूषक: ______ लघुदन्तैः तज्जालस्य ______ कृत्वा तं व्याघ्रं बहिः कृतवान्।
उत्तर:
एकस्मिन् वने एकः वृद्धः व्याघ्रः आसीत्। सः एकदा व्याधेन विस्तारिते जाले बद्धः अभवत्। सः बहुप्रयासं कृतवान् किन्तु जालात् मुक्तः नाभवत्। अकस्मात् तत्र एक: मूषकः समागच्छत्। बद्धं व्याघ्रं दृष्ट्वा सः तम् अवदत्-अहो! भवान् जाले बद्धः। अहं त्वां मोचयितुम् इच्छामि। तच्छ्रुत्वा व्याघ्रः साट्टहासम् अवदत्-अरे! त्वं क्षुद्रः जीव: मम साहाय्यं करिष्यसि। यदि त्वं मां मोचयिष्यसि तर्हि अहं त्वां न हनिष्यामि। मूषक: स्वकीयैः लघुदन्तैः तज्जालस्य कर्तनम् कृत्वा तं व्याघ्रं बहिः कृतवान्।

प्रश्न 6.यथानिर्देशमुत्तरत-
(क) स: लोमशिकायै सर्वां कथां न्यवेदयत् – अस्मिन् वाक्ये विशेषणपदं किम्?
उत्तर: सर्वां ।

(ख) अहं त्वत्कृते धर्मम् आचरितवान् -अत्र अहम् इति सर्वनामपदं कस्मै प्रयुक्तम्?
उत्तर: चंचलाय ।

(ग) ‘सर्व: स्वार्थ समीहते’, अस्मिन् वाक्ये कर्तृपदं किम्?
उत्तर: सर्व: ।

(घ) सा सहसा चञ्चलमुपसृत्य कथयति – वाक्यात् एकम् अव्ययपदं चित्वा लिखत।
उत्तर: सहसा ।

(ङ) ‘का वार्ता? माम् अपि विज्ञापय’ – अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम्? क्रियापदस्य पदपरिचयमपि लिखत।
उत्तर: विज्ञापय। उपसर्गः – वि, धातुः – ज्ञा, प्रत्ययः – णिच्, लकारः – लोट् लकारः, पुरुषः – मध्यम पुरुषः, वचनम् – एकवचनम् ।

प्रश्न 7.(अ) उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत-
उत्तर:

(आ) धातुं प्रत्ययं च लिखत-
उत्तर: