Worksheet Solutions: शुचिपर्यावरणम् | संस्कृत कक्षा 10 (Sanskrit Class 10) PDF Download

अधोलिखितेषु प्रश्नेषु उचित विकल्पस्य चयनं कुरुत। 

1. मनुष्यस्य जीवनं केन शुद्धं भवति?
(i) शुद्धे जलम्
(ii) दूषिते भोजनम्
(iii) मलिने वायुमण्डले
(iv) अव्यवस्थिते नगरि
उत्तरम्: (i) शुद्धे जलम्

2. “शुचि-पर्यावरणम्” इत्यस्य समासविच्छेदः कः?
(i) शुचि च पर्यावरणम्
(ii) शुचि एव पर्यावरणम्
(iii) शुद्धे + पर्यावरणम्
(iv) शुचि + अवरणम्
उत्तरम्: (iii) शुद्धे + पर्यावरणम्

3. नगरमध्ये कालायसचक्रम् किमर्थं चलति?
(i) जनानां सन्तोषाय
(ii) मनुष्यस्य नाशाय
(iii) जलस्य शुद्ध्यर्थम्
(iv) वृक्षाणां संरक्षणाय
उत्तरम्: (ii) मनुष्यस्य नाशाय

4. “वायुमण्डलं भृशं दूषितम्” इत्यस्मिन् वाक्ये भृशम् अर्थः कः?
(i) अल्पम्
(ii) मध्यम्
(iii) अत्यधिकम्
(iv) न किञ्चित्
उत्तरम्: (iii) अत्यधिकम्

5. पर्यावरणस्य संरक्षणाय किम् करणीयम्?
(i) शुद्धे जलं पीत्वा
(ii) वृक्षान् रोपयित्वा
(iii) धूमं मुञ्चित्वा
(iv) सर्वे उपर्युक्तानि
उत्तरम्: (iv) सर्वे उपर्युक्तानि

कोष्ठकात् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थाने लिखत। 

1. आलस्यं मनुष्यस्य शरीरस्थः महान् _____________ अस्ति। (मित्र / रिपुः)
उत्तरम्: रिपुः

2. सर्वदा _____________ भाषणम् एव करणीय। (कटुः / मधुर)
उत्तरम्: मधुर

3. दिवाकरकिरणैः _____________ विस्तारिता भवति। (नलिनीदलम् / पाटलम्)
उत्तरम्: नलिनीदलम्

4. हिमालयस्य _____________ भागे भारतः स्थितः। (उत्तर / दक्षिण)
उत्तरम्: उत्तर

5. बुद्धिः _____________ शुध्यति। (सत्येन / ज्ञानेन)
उत्तरम्: ज्ञानेन

अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि एकपदेन लिखत।

1. महानगरमध्ये कालायसचक्रम् किमर्थं चलति?
उत्तरम्: नाशाय

2. वायुमण्डलं दूषितं किमर्थम्?
उत्तरम्: धूमैः

3. नदी-जलं निर्मलं किं नाम?
उत्तरम्: पीनीयम्

4. पाषाणी सभ्यता निसर्गे किमर्थं न स्यात्?
उत्तरम्: नाशाय

5. वृक्षाणां रोपणं कस्य हेतुः?
उत्तरम्: संरक्षणाय

अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि ३–४ पङ्क्तिषु पूर्णवाक्यरूपेण लिखत।

1. शुद्ध पर्यावरणस्य महत्वं कथं?
उत्तरम्: शुद्ध पर्यावरणे जीवनं स्वास्थ्यकरं भवति।
जलं, वायुः, मृदा च शुद्धा स्युः चेत् रोगाणि न्यूनानि भविष्यन्ति।
जीवजंतु-बनस्पतयोः संरक्षणं साध्यते।
सर्वे जना सुखेन जीवनं यापयन्ति।

2. नगरस्य धूम-ध्वानिः जनानां जीवनं कथं बाधयति?
उत्तरम्: नगरस्य अत्यधिक धूम-ध्वानिः वायुमण्डलं दूषयति।
एतत् स्वासप्रणालीं बाधयति, दृष्टेः दुर्बलता जनयति।
मानुषां स्वास्थ्ये हानिकारकं भवति।

3. जल, वायु, मृदा शुद्धता रक्षितुम् कथं प्रयत्नः करणीय?
उत्तरम्: जलस्य शुद्धता रक्षितुं अपवित्र जलं न निर्मातव्यम्।
वायोः शुद्ध्यर्थं धूमजनक क्रियाः न्यूनाः कर्तव्या।
मृदा संरक्षणाय रासायनिक अपव्ययः वर्जनीयः।
एवं प्राकृतिक स्रोताः सुरक्षिताः स्युः।

4. वृक्षारोपणस्य पर्यावरणे कः प्रभावः अस्ति?
उत्तरम्: वृक्षारोपणेन वायुमण्डलं शुद्धं भवति।
मृदा संरक्षणं साध्यते तथा भूमिस्खलनं न्यूनं भवति।
जनजीवनं स्वास्थ्यकरं तथा सुखकरं भवति।

5. मानवः प्रकृत्याः संरक्षणाय केन प्रकारेण योगदानं दातुं शक्नोति?
उत्तरम्: मानवः जलं, वायुः, मृदां च रक्षितुं प्रयत्नं कर्तुं शक्नोति।
वनस्पतयः रोपयेत् तथा अपव्ययः न्यूनं कर्तव्या।
सर्वे जना स्वच्छ पर्यावरणाय प्रेरिताः स्युः।