Class 6 Exam  >  Class 6 Notes  >  Hindi for Class 6  >  NCERT Textbook: मेरी माँ

NCERT Textbook: मेरी माँ | Hindi for Class 6 PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


???? ??
?????? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ? ???? ? ?? ??? ? ??? ?????? ?? ? ????? ?? 
? ???? ?? ? ?? ????, ??
? ?
? ?????? ? ?? ?
???? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ??????? ?
?? ??? 
?????-????? ?? ? ?
?? ??? ??? ??? ?? ?? ????? ??? ??? ????? ????? ??? ????? 
????? ??? ? ????? ?? ?????? ?? ? ????? ?? ?????? ? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ???, ??
? ?
? 
“?? ? ????????? ‘ ??? ?? ?’ ?? ?? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ? ?? ???? ? ??? ????? ?? ??? 
?? ?? ?? ?
???? ???? ???? ?? ?? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? 
?? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ? ????? ???? ??? ???” ?? 
???? ?? ???? ?? ???? ? ?? ??? ?? ??? ???
?????? ? ?????? ??? ??
?? ?? ??? ?? ? ? ?? ??? ?? ???? 
????????? ‘??? ?? ?’ ?? ?? ? ?? ? ??, ?? ??? ???? ?? ?
????????? ?? 
??? ??? ??? ‘??? ?? ?’ ? ???-?? ??
? ??? ?? ???? ?? ???
?????? ? ?? ? ? ? 
?
????????? ? ?? ? ?? ?? ????? ?
????????? ? ?? ????? ? ??? ? ??? ?? ?? ?? ????? ?? ? ?? ? ??? ??? 
? ??? ??? ?? ?????? ?? ?
????????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ??-??? ?? ?? ?????? ?? 
? ???-????? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?
????????? ??? ? ? ? ??-? ? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? 
????? ?? ????? ??? ?? ???? ??? ? ?? ???? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???- 
‘??? ?? ?? ?? ?? ? ???’ ?? ?
??? ? ? ?? ?
????????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? ????? ? ?? 
?
????????? ? ?? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? ?
??????? 
??? ?? ? ?? ? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ? ?? ?? ? 
?? ??? ??? ? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ‘??? ?? ?’ ???? ?? ? ? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ????? ???? ? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ? ??? 
?? ???? ? ??? ?? ???? ??? ???? ?? ?? ?? ???? ??? ??
?? ?? ??? ??? ??? ?? ?? ?
???
???? ??? 6
Chapter 6.indd   51 10/06/2024   11:19:46
Reprint 2025-26
Page 2


???? ??
?????? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ? ???? ? ?? ??? ? ??? ?????? ?? ? ????? ?? 
? ???? ?? ? ?? ????, ??
? ?
? ?????? ? ?? ?
???? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ??????? ?
?? ??? 
?????-????? ?? ? ?
?? ??? ??? ??? ?? ?? ????? ??? ??? ????? ????? ??? ????? 
????? ??? ? ????? ?? ?????? ?? ? ????? ?? ?????? ? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ???, ??
? ?
? 
“?? ? ????????? ‘ ??? ?? ?’ ?? ?? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ? ?? ???? ? ??? ????? ?? ??? 
?? ?? ?? ?
???? ???? ???? ?? ?? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? 
?? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ? ????? ???? ??? ???” ?? 
???? ?? ???? ?? ???? ? ?? ??? ?? ??? ???
?????? ? ?????? ??? ??
?? ?? ??? ?? ? ? ?? ??? ?? ???? 
????????? ‘??? ?? ?’ ?? ?? ? ?? ? ??, ?? ??? ???? ?? ?
????????? ?? 
??? ??? ??? ‘??? ?? ?’ ? ???-?? ??
? ??? ?? ???? ?? ???
?????? ? ?? ? ? ? 
?
????????? ? ?? ? ?? ?? ????? ?
????????? ? ?? ????? ? ??? ? ??? ?? ?? ?? ????? ?? ? ?? ? ??? ??? 
? ??? ??? ?? ?????? ?? ?
????????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ??-??? ?? ?? ?????? ?? 
? ???-????? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?
????????? ??? ? ? ? ??-? ? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? 
????? ?? ????? ??? ?? ???? ??? ? ?? ???? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???- 
‘??? ?? ?? ?? ?? ? ???’ ?? ?
??? ? ? ?? ?
????????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? ????? ? ?? 
?
????????? ? ?? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? ?
??????? 
??? ?? ? ?? ? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ? ?? ?? ? 
?? ??? ??? ? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ‘??? ?? ?’ ???? ?? ? ? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ????? ???? ? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ? ??? 
?? ???? ? ??? ?? ???? ??? ???? ?? ?? ?? ???? ??? ??
?? ?? ??? ??? ??? ?? ?? ?
???
???? ??? 6
Chapter 6.indd   51 10/06/2024   11:19:46
Reprint 2025-26
?????? ? ???? ????? ?
?? ? ??? ?? ????? ???, ?????? ???? ?? ??? ???? ? ????? ?? 
????-????? ??? ?
?? ??? ???? ???? ??? ????? ???, ? ???? ?????? ? ???? ???? ?
????? 
?? ?
? ? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ? ???? ?????? ??? ?
???? ??? ?? ? ???? ??? ?? ?? 
?? ???
? ?? ?? ?????? ??? ?????? ?? ? ????? ? ????? ? ???? ??? ? ? ? ?? ?? ??
???? 
??? ??, ??
? ?
? ?????? ??? ????? ?? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ? ???? ???? ? ?? ? 
????? ?????? ? ?? ???? ????? ??? ??
?
?????? ? ?? ? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? 
???? ??? ?? ??? ?
??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?
??? ? ?? ? ? ????? 
?? ??? ? ????? ? ????? ?? ???? ?
???? ?? ??? ???? ?? ???? ??? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?
????? ??? ? ??? ?
? ? ??????? ??? ?? ?? ???? ???? 
? ?? ?
???? ?
??? ? ???? ?? ??? ?? ??? ? ????? ? ?? ???? ???? ???????? ?? ?? ?? ?
? ?? ???? ?? 
?
??
?? ? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ?????? ????, ?? ?????? ?? ??? ??? ??? ? ? ???? ?? 
????? ???? ???? ? ?? ?? ?? ?????? ?? ?
????? ??? ?? ?? ?????? ??
? ?
? ?
?? 
?? ?
? ? ?? ????? ? ? ? ??, ? ???? ?? ???? ???? ???? ??? ?? ?? ?? ??? ?? ???? ?? ? ?? 
?? ?? ???? ??, ? ???? ?
? ? ?? ???, ?? ? ??? ?? ? ???? ???
????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?????? ? ???? ?? ?????? ??
?? ?? ???? ?? ??? ?? 
????
?? ? ?????? ? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ???? ?????? ??
?? ?? ?? ??? ????? ?? ??? 
??? ?????? ? ?? ???? ? ??? ??? ?? ?
??? ?? ??? ?????? ?? ?????? ?? ? ???? ??? ?? 
??????
52
Chapter 6.indd   52 10/06/2024   11:19:47
Reprint 2025-26
Page 3


???? ??
?????? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ? ???? ? ?? ??? ? ??? ?????? ?? ? ????? ?? 
? ???? ?? ? ?? ????, ??
? ?
? ?????? ? ?? ?
???? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ??????? ?
?? ??? 
?????-????? ?? ? ?
?? ??? ??? ??? ?? ?? ????? ??? ??? ????? ????? ??? ????? 
????? ??? ? ????? ?? ?????? ?? ? ????? ?? ?????? ? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ???, ??
? ?
? 
“?? ? ????????? ‘ ??? ?? ?’ ?? ?? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ? ?? ???? ? ??? ????? ?? ??? 
?? ?? ?? ?
???? ???? ???? ?? ?? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? 
?? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ? ????? ???? ??? ???” ?? 
???? ?? ???? ?? ???? ? ?? ??? ?? ??? ???
?????? ? ?????? ??? ??
?? ?? ??? ?? ? ? ?? ??? ?? ???? 
????????? ‘??? ?? ?’ ?? ?? ? ?? ? ??, ?? ??? ???? ?? ?
????????? ?? 
??? ??? ??? ‘??? ?? ?’ ? ???-?? ??
? ??? ?? ???? ?? ???
?????? ? ?? ? ? ? 
?
????????? ? ?? ? ?? ?? ????? ?
????????? ? ?? ????? ? ??? ? ??? ?? ?? ?? ????? ?? ? ?? ? ??? ??? 
? ??? ??? ?? ?????? ?? ?
????????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ??-??? ?? ?? ?????? ?? 
? ???-????? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?
????????? ??? ? ? ? ??-? ? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? 
????? ?? ????? ??? ?? ???? ??? ? ?? ???? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???- 
‘??? ?? ?? ?? ?? ? ???’ ?? ?
??? ? ? ?? ?
????????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? ????? ? ?? 
?
????????? ? ?? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? ?
??????? 
??? ?? ? ?? ? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ? ?? ?? ? 
?? ??? ??? ? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ‘??? ?? ?’ ???? ?? ? ? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ????? ???? ? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ? ??? 
?? ???? ? ??? ?? ???? ??? ???? ?? ?? ?? ???? ??? ??
?? ?? ??? ??? ??? ?? ?? ?
???
???? ??? 6
Chapter 6.indd   51 10/06/2024   11:19:46
Reprint 2025-26
?????? ? ???? ????? ?
?? ? ??? ?? ????? ???, ?????? ???? ?? ??? ???? ? ????? ?? 
????-????? ??? ?
?? ??? ???? ???? ??? ????? ???, ? ???? ?????? ? ???? ???? ?
????? 
?? ?
? ? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ? ???? ?????? ??? ?
???? ??? ?? ? ???? ??? ?? ?? 
?? ???
? ?? ?? ?????? ??? ?????? ?? ? ????? ? ????? ? ???? ??? ? ? ? ?? ?? ??
???? 
??? ??, ??
? ?
? ?????? ??? ????? ?? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ? ???? ???? ? ?? ? 
????? ?????? ? ?? ???? ????? ??? ??
?
?????? ? ?? ? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? 
???? ??? ?? ??? ?
??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?
??? ? ?? ? ? ????? 
?? ??? ? ????? ? ????? ?? ???? ?
???? ?? ??? ???? ?? ???? ??? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?
????? ??? ? ??? ?
? ? ??????? ??? ?? ?? ???? ???? 
? ?? ?
???? ?
??? ? ???? ?? ??? ?? ??? ? ????? ? ?? ???? ???? ???????? ?? ?? ?? ?
? ?? ???? ?? 
?
??
?? ? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ?????? ????, ?? ?????? ?? ??? ??? ??? ? ? ???? ?? 
????? ???? ???? ? ?? ?? ?? ?????? ?? ?
????? ??? ?? ?? ?????? ??
? ?
? ?
?? 
?? ?
? ? ?? ????? ? ? ? ??, ? ???? ?? ???? ???? ???? ??? ?? ?? ?? ??? ?? ???? ?? ? ?? 
?? ?? ???? ??, ? ???? ?
? ? ?? ???, ?? ? ??? ?? ? ???? ???
????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?????? ? ???? ?? ?????? ??
?? ?? ???? ?? ??? ?? 
????
?? ? ?????? ? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ???? ?????? ??
?? ?? ?? ??? ????? ?? ??? 
??? ?????? ? ?? ???? ? ??? ??? ?? ?
??? ?? ??? ?????? ?? ?????? ?? ? ???? ??? ?? 
??????
52
Chapter 6.indd   52 10/06/2024   11:19:47
Reprint 2025-26
?????? ??? ????? ?? ??? ??? ?????? ? ?? ?? ??? ?? ???-??? ?? ??? ?? ?? ?? 
????? ?? ?? ???-??? ????
?? ??? ?? ????? ? ????? ?? ? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ??? 
?????? ?? ??
??? ???? ??
?? ????? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?
?? ?? ???? ??? ??? ?
?????? 
?? ???-?? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ??? ??? ?? ?????? ? ???, ?????? ??? ?? 
?????-??? ?????? ?? ?????? ?? ?? ?? ??? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ?
? ? ??? ??? 
????, ????? ????-?? ??? ????? ????? ? ? ?? ?? ? ?? ????? ?? ??? ??? ?? ?? ????????? 
?
??? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ????? ? ???? ????? ?? ? ??? ??
? ? ?? ?????? ?? ?????? 
?? ?? ???? ???? ?? ? ?? ???? ?? ???????? ??? ??? ???? ????, ?????? ? ?? ?
?? ?????? ?? ? 
????? ?? ??? ?? ? ??????? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?
? ? ???? ?? ?? ???? ? ?? ?
???? 
??? ???? ? ?????? ?? ? ?? ?? ??? ?????? ??
????? ?? ?? ??? ?
????-??? ??? ? ? ??? 
?? ?? ??????? ????? ???????? ??? ??????? ???
??????? ?? ?? ??? ?? ?????? ?? ? ???? ???? 
?? ?????? ?? ??, ???? ? ?????? ?? ???? ???? ? ?? ?? ??? ?????? ?? ??? ?? ?? ? 
????? ? ????? ? ? ? ??? ?? ?? ???? ?? ???? ????? ? ??? ???? ???? ?? ?? ??? ?? 
? ??? ? ?? ?? ?? ? ???? ??
?? ? ? ????? ??? ?? ?? ????? ?? 
?
????? ??? ?? ??? ? ? ? ?
???? ???
??? ??-?? ??? ???? 
??? ???? ? ?
?? ???? ??? ??? 
?? ? ?????? ????! ?? ?? ?? ??? ?? 
?
?????? ?? ????? ?? ?? ????? ? ??? ?? 
?? ?? ? ??? ? ????? ?? ?? ? ??? 
?? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ????? 
?? ?? ????? ? ?? ? ?? ?? ?
??? ?? ??? 
???? ?? ????? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ? ?? 
??? ?
??? ?? ?? ?
??? ?? ?? ?? ?
???? 
???? ??, ?? ???????? ??? ?
???? ?? ?? 
?? ???? ???? ???? ?? ?? ?? ?? ?? 
?
??? ?? ??? ?????? ? ??? ? ??????? 
?? ? ????? ??? ?? ? ???? ?
???? ???? ??? 
???? ??? 53
Chapter 6.indd   53 10/06/2024   11:19:48
Reprint 2025-26
Page 4


???? ??
?????? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ? ???? ? ?? ??? ? ??? ?????? ?? ? ????? ?? 
? ???? ?? ? ?? ????, ??
? ?
? ?????? ? ?? ?
???? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ??????? ?
?? ??? 
?????-????? ?? ? ?
?? ??? ??? ??? ?? ?? ????? ??? ??? ????? ????? ??? ????? 
????? ??? ? ????? ?? ?????? ?? ? ????? ?? ?????? ? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ???, ??
? ?
? 
“?? ? ????????? ‘ ??? ?? ?’ ?? ?? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ? ?? ???? ? ??? ????? ?? ??? 
?? ?? ?? ?
???? ???? ???? ?? ?? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? 
?? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ? ????? ???? ??? ???” ?? 
???? ?? ???? ?? ???? ? ?? ??? ?? ??? ???
?????? ? ?????? ??? ??
?? ?? ??? ?? ? ? ?? ??? ?? ???? 
????????? ‘??? ?? ?’ ?? ?? ? ?? ? ??, ?? ??? ???? ?? ?
????????? ?? 
??? ??? ??? ‘??? ?? ?’ ? ???-?? ??
? ??? ?? ???? ?? ???
?????? ? ?? ? ? ? 
?
????????? ? ?? ? ?? ?? ????? ?
????????? ? ?? ????? ? ??? ? ??? ?? ?? ?? ????? ?? ? ?? ? ??? ??? 
? ??? ??? ?? ?????? ?? ?
????????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ??-??? ?? ?? ?????? ?? 
? ???-????? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?
????????? ??? ? ? ? ??-? ? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? 
????? ?? ????? ??? ?? ???? ??? ? ?? ???? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???- 
‘??? ?? ?? ?? ?? ? ???’ ?? ?
??? ? ? ?? ?
????????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? ????? ? ?? 
?
????????? ? ?? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? ?
??????? 
??? ?? ? ?? ? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ? ?? ?? ? 
?? ??? ??? ? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ‘??? ?? ?’ ???? ?? ? ? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ????? ???? ? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ? ??? 
?? ???? ? ??? ?? ???? ??? ???? ?? ?? ?? ???? ??? ??
?? ?? ??? ??? ??? ?? ?? ?
???
???? ??? 6
Chapter 6.indd   51 10/06/2024   11:19:46
Reprint 2025-26
?????? ? ???? ????? ?
?? ? ??? ?? ????? ???, ?????? ???? ?? ??? ???? ? ????? ?? 
????-????? ??? ?
?? ??? ???? ???? ??? ????? ???, ? ???? ?????? ? ???? ???? ?
????? 
?? ?
? ? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ? ???? ?????? ??? ?
???? ??? ?? ? ???? ??? ?? ?? 
?? ???
? ?? ?? ?????? ??? ?????? ?? ? ????? ? ????? ? ???? ??? ? ? ? ?? ?? ??
???? 
??? ??, ??
? ?
? ?????? ??? ????? ?? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ? ???? ???? ? ?? ? 
????? ?????? ? ?? ???? ????? ??? ??
?
?????? ? ?? ? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? 
???? ??? ?? ??? ?
??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?
??? ? ?? ? ? ????? 
?? ??? ? ????? ? ????? ?? ???? ?
???? ?? ??? ???? ?? ???? ??? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?
????? ??? ? ??? ?
? ? ??????? ??? ?? ?? ???? ???? 
? ?? ?
???? ?
??? ? ???? ?? ??? ?? ??? ? ????? ? ?? ???? ???? ???????? ?? ?? ?? ?
? ?? ???? ?? 
?
??
?? ? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ?????? ????, ?? ?????? ?? ??? ??? ??? ? ? ???? ?? 
????? ???? ???? ? ?? ?? ?? ?????? ?? ?
????? ??? ?? ?? ?????? ??
? ?
? ?
?? 
?? ?
? ? ?? ????? ? ? ? ??, ? ???? ?? ???? ???? ???? ??? ?? ?? ?? ??? ?? ???? ?? ? ?? 
?? ?? ???? ??, ? ???? ?
? ? ?? ???, ?? ? ??? ?? ? ???? ???
????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?????? ? ???? ?? ?????? ??
?? ?? ???? ?? ??? ?? 
????
?? ? ?????? ? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ???? ?????? ??
?? ?? ?? ??? ????? ?? ??? 
??? ?????? ? ?? ???? ? ??? ??? ?? ?
??? ?? ??? ?????? ?? ?????? ?? ? ???? ??? ?? 
??????
52
Chapter 6.indd   52 10/06/2024   11:19:47
Reprint 2025-26
?????? ??? ????? ?? ??? ??? ?????? ? ?? ?? ??? ?? ???-??? ?? ??? ?? ?? ?? 
????? ?? ?? ???-??? ????
?? ??? ?? ????? ? ????? ?? ? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ??? 
?????? ?? ??
??? ???? ??
?? ????? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?
?? ?? ???? ??? ??? ?
?????? 
?? ???-?? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ??? ??? ?? ?????? ? ???, ?????? ??? ?? 
?????-??? ?????? ?? ?????? ?? ?? ?? ??? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ?
? ? ??? ??? 
????, ????? ????-?? ??? ????? ????? ? ? ?? ?? ? ?? ????? ?? ??? ??? ?? ?? ????????? 
?
??? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ????? ? ???? ????? ?? ? ??? ??
? ? ?? ?????? ?? ?????? 
?? ?? ???? ???? ?? ? ?? ???? ?? ???????? ??? ??? ???? ????, ?????? ? ?? ?
?? ?????? ?? ? 
????? ?? ??? ?? ? ??????? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?
? ? ???? ?? ?? ???? ? ?? ?
???? 
??? ???? ? ?????? ?? ? ?? ?? ??? ?????? ??
????? ?? ?? ??? ?
????-??? ??? ? ? ??? 
?? ?? ??????? ????? ???????? ??? ??????? ???
??????? ?? ?? ??? ?? ?????? ?? ? ???? ???? 
?? ?????? ?? ??, ???? ? ?????? ?? ???? ???? ? ?? ?? ??? ?????? ?? ??? ?? ?? ? 
????? ? ????? ? ? ? ??? ?? ?? ???? ?? ???? ????? ? ??? ???? ???? ?? ?? ??? ?? 
? ??? ? ?? ?? ?? ? ???? ??
?? ? ? ????? ??? ?? ?? ????? ?? 
?
????? ??? ?? ??? ? ? ? ?
???? ???
??? ??-?? ??? ???? 
??? ???? ? ?
?? ???? ??? ??? 
?? ? ?????? ????! ?? ?? ?? ??? ?? 
?
?????? ?? ????? ?? ?? ????? ? ??? ?? 
?? ?? ? ??? ? ????? ?? ?? ? ??? 
?? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ????? 
?? ?? ????? ? ?? ? ?? ?? ?
??? ?? ??? 
???? ?? ????? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ? ?? 
??? ?
??? ?? ?? ?
??? ?? ?? ?? ?
???? 
???? ??, ?? ???????? ??? ?
???? ?? ?? 
?? ???? ???? ???? ?? ?? ?? ?? ?? 
?
??? ?? ??? ?????? ? ??? ? ??????? 
?? ? ????? ??? ?? ? ???? ?
???? ???? ??? 
???? ??? 53
Chapter 6.indd   53 10/06/2024   11:19:48
Reprint 2025-26
?
?????? ??? ??? ?? ??? ? ???-? ???? ??? ?
??? ? ?? ???? ?? ????? ?? ?? ??? ?? ?
??????? ?? 
???? ????? ? ?? ?????? ??? ?? ?
? ? ?????? ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ????? ?
????? ?? ? ?? 
??? ????? ?? ??? ?
?? ?
???? ?????? ???? ???, ???? ?? ?? ?? ?
?????? ?
?????? 
?
????? ?? ? ??? ? ???? ?? ?? ? ?? ? ?
? ? ???? ??? ?
????? ??? ?
???? ?? ??? ?? ? ???? 
???, ?? ?? ?? ???? ? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ???? ?? ? ????? ?
???? ??? ? ?? ?? ?? 
?
??? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ?
????? ?? ??? ? ?? ??, ?? ???, ??
? ?
? ??? ???? 
??? ????, ???? ?????? ??? ? ? ????? ?? ???? ???? ! ?
??? ?? ?? ???? ?? ?? ? ????? 
??? ?? ????- ??? ? ?? ???? ???? ???? ?????, ?? ????? ??? ???? ??? ?? ??? 
??? ?
????? ? ???? ???? ????? ????? ?? ? -?? ??
??? ????? ?? ??? ?? ???? ???? 
???? ? ?? ???? ?
??? ??? ?? ?
??? ?? ?
???? ???? ???? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ??? 
??? ???? ?? ?
???? ?? ??? ?
???? ??
????? ? ???? ????? ?
?????? ??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ??? ?? 
?? ?? ?? ? ?? ??? ? ?? ??
??? ? ????? ?? ?
???? ??? ? ???? ???? ?? ???- ? ???? 
??? ? ????? ?? ??? ? ????? ? ?? ?? ?? ??? ? ??, ?? ?? ?? ?? ??? ???????
????? 
?
??????? ? ???? ?? ? ???? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ??? ? ????? ??
? ?
? ?? ??? ? ?
???? 
???? ???? ?? ??? ????? ?? ?
????? ? ???? ? ???
? ?? ?
? ???? ??? ?
???? ?????? ???! ?
???? 
? ????? ?? ?? ?
?? ?? ??? ?? ?? ??? ???? ????? ?? ?
?????? ?
???? ?????
? ?? ???? 
?? ???? ???? ?? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ? -????? ?? ? ??? ?? ??? ?? ??? ?? 
?
?????? ??? ??
???? ? ??, ???? ??? ???? ? ?? ?? ? ???? ?? ?????? ???? ?? 
?????? ? ? ?? ????? ?? ????? ???? ???? ?? ????? ??????? ? ?? ?
?????? ?? ??? 
? ? ?? ?????? ?
??? ?? ??
?? ??
?? ?? ?? ? ??????? ? ?? ?? ? ?? ?? ?
?????? ?? ? ???
? ?? ??? 
?
??? ?? ?? ?? ????? ? ??? ??? ?? ?
??? ? ?? ??? ?? ? ??? -???????? ??? ?? ?
?????? ??? ??? ??? 
?? ????? ????? ??? ?? ? ?????? ! ?? ?? ?? ?
???? ??? ?? ? ???? ???? ???? ?????? 
? ?? ? ? ? ? ?? ?? ?
??????? ? ?? ????? ?? ?????? ?? ??? ????? ?? ?? ?? ?? ???? 
??? ???? ? ??? ?? ? ? 
— ????????? ‘?? ????’ 
??????
54
Chapter 6.indd   54 10/06/2024   11:19:48
Reprint 2025-26
Page 5


???? ??
?????? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ? ???? ? ?? ??? ? ??? ?????? ?? ? ????? ?? 
? ???? ?? ? ?? ????, ??
? ?
? ?????? ? ?? ?
???? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ??????? ?
?? ??? 
?????-????? ?? ? ?
?? ??? ??? ??? ?? ?? ????? ??? ??? ????? ????? ??? ????? 
????? ??? ? ????? ?? ?????? ?? ? ????? ?? ?????? ? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ???, ??
? ?
? 
“?? ? ????????? ‘ ??? ?? ?’ ?? ?? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ? ?? ???? ? ??? ????? ?? ??? 
?? ?? ?? ?
???? ???? ???? ?? ?? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? 
?? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ? ????? ???? ??? ???” ?? 
???? ?? ???? ?? ???? ? ?? ??? ?? ??? ???
?????? ? ?????? ??? ??
?? ?? ??? ?? ? ? ?? ??? ?? ???? 
????????? ‘??? ?? ?’ ?? ?? ? ?? ? ??, ?? ??? ???? ?? ?
????????? ?? 
??? ??? ??? ‘??? ?? ?’ ? ???-?? ??
? ??? ?? ???? ?? ???
?????? ? ?? ? ? ? 
?
????????? ? ?? ? ?? ?? ????? ?
????????? ? ?? ????? ? ??? ? ??? ?? ?? ?? ????? ?? ? ?? ? ??? ??? 
? ??? ??? ?? ?????? ?? ?
????????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ??-??? ?? ?? ?????? ?? 
? ???-????? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?
????????? ??? ? ? ? ??-? ? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? 
????? ?? ????? ??? ?? ???? ??? ? ?? ???? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???- 
‘??? ?? ?? ?? ?? ? ???’ ?? ?
??? ? ? ?? ?
????????? ? ?? ??? ? ?? ?? ?? ????? ? ?? 
?
????????? ? ?? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ? ??? ? ?? ???? ?
??????? 
??? ?? ? ?? ? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ? ?? ?? ? 
?? ??? ??? ? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ‘??? ?? ?’ ???? ?? ? ? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ????? ???? ? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ? ??? 
?? ???? ? ??? ?? ???? ??? ???? ?? ?? ?? ???? ??? ??
?? ?? ??? ??? ??? ?? ?? ?
???
???? ??? 6
Chapter 6.indd   51 10/06/2024   11:19:46
Reprint 2025-26
?????? ? ???? ????? ?
?? ? ??? ?? ????? ???, ?????? ???? ?? ??? ???? ? ????? ?? 
????-????? ??? ?
?? ??? ???? ???? ??? ????? ???, ? ???? ?????? ? ???? ???? ?
????? 
?? ?
? ? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ? ???? ?????? ??? ?
???? ??? ?? ? ???? ??? ?? ?? 
?? ???
? ?? ?? ?????? ??? ?????? ?? ? ????? ? ????? ? ???? ??? ? ? ? ?? ?? ??
???? 
??? ??, ??
? ?
? ?????? ??? ????? ?? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ? ???? ???? ? ?? ? 
????? ?????? ? ?? ???? ????? ??? ??
?
?????? ? ?? ? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? 
???? ??? ?? ??? ?
??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ?
??? ? ?? ? ? ????? 
?? ??? ? ????? ? ????? ?? ???? ?
???? ?? ??? ???? ?? ???? ??? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?
????? ??? ? ??? ?
? ? ??????? ??? ?? ?? ???? ???? 
? ?? ?
???? ?
??? ? ???? ?? ??? ?? ??? ? ????? ? ?? ???? ???? ???????? ?? ?? ?? ?
? ?? ???? ?? 
?
??
?? ? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ?????? ????, ?? ?????? ?? ??? ??? ??? ? ? ???? ?? 
????? ???? ???? ? ?? ?? ?? ?????? ?? ?
????? ??? ?? ?? ?????? ??
? ?
? ?
?? 
?? ?
? ? ?? ????? ? ? ? ??, ? ???? ?? ???? ???? ???? ??? ?? ?? ?? ??? ?? ???? ?? ? ?? 
?? ?? ???? ??, ? ???? ?
? ? ?? ???, ?? ? ??? ?? ? ???? ???
????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?????? ? ???? ?? ?????? ??
?? ?? ???? ?? ??? ?? 
????
?? ? ?????? ? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ???? ?????? ??
?? ?? ?? ??? ????? ?? ??? 
??? ?????? ? ?? ???? ? ??? ??? ?? ?
??? ?? ??? ?????? ?? ?????? ?? ? ???? ??? ?? 
??????
52
Chapter 6.indd   52 10/06/2024   11:19:47
Reprint 2025-26
?????? ??? ????? ?? ??? ??? ?????? ? ?? ?? ??? ?? ???-??? ?? ??? ?? ?? ?? 
????? ?? ?? ???-??? ????
?? ??? ?? ????? ? ????? ?? ? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ??? 
?????? ?? ??
??? ???? ??
?? ????? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?
?? ?? ???? ??? ??? ?
?????? 
?? ???-?? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ???, ?? ??? ??? ?? ?????? ? ???, ?????? ??? ?? 
?????-??? ?????? ?? ?????? ?? ?? ?? ??? ?? ?
??? ?? ??? ??? ?? ?
? ? ??? ??? 
????, ????? ????-?? ??? ????? ????? ? ? ?? ?? ? ?? ????? ?? ??? ??? ?? ?? ????????? 
?
??? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ????? ? ???? ????? ?? ? ??? ??
? ? ?? ?????? ?? ?????? 
?? ?? ???? ???? ?? ? ?? ???? ?? ???????? ??? ??? ???? ????, ?????? ? ?? ?
?? ?????? ?? ? 
????? ?? ??? ?? ? ??????? ?? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?
? ? ???? ?? ?? ???? ? ?? ?
???? 
??? ???? ? ?????? ?? ? ?? ?? ??? ?????? ??
????? ?? ?? ??? ?
????-??? ??? ? ? ??? 
?? ?? ??????? ????? ???????? ??? ??????? ???
??????? ?? ?? ??? ?? ?????? ?? ? ???? ???? 
?? ?????? ?? ??, ???? ? ?????? ?? ???? ???? ? ?? ?? ??? ?????? ?? ??? ?? ?? ? 
????? ? ????? ? ? ? ??? ?? ?? ???? ?? ???? ????? ? ??? ???? ???? ?? ?? ??? ?? 
? ??? ? ?? ?? ?? ? ???? ??
?? ? ? ????? ??? ?? ?? ????? ?? 
?
????? ??? ?? ??? ? ? ? ?
???? ???
??? ??-?? ??? ???? 
??? ???? ? ?
?? ???? ??? ??? 
?? ? ?????? ????! ?? ?? ?? ??? ?? 
?
?????? ?? ????? ?? ?? ????? ? ??? ?? 
?? ?? ? ??? ? ????? ?? ?? ? ??? 
?? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ????? 
?? ?? ????? ? ?? ? ?? ?? ?
??? ?? ??? 
???? ?? ????? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ? ?? 
??? ?
??? ?? ?? ?
??? ?? ?? ?? ?
???? 
???? ??, ?? ???????? ??? ?
???? ?? ?? 
?? ???? ???? ???? ?? ?? ?? ?? ?? 
?
??? ?? ??? ?????? ? ??? ? ??????? 
?? ? ????? ??? ?? ? ???? ?
???? ???? ??? 
???? ??? 53
Chapter 6.indd   53 10/06/2024   11:19:48
Reprint 2025-26
?
?????? ??? ??? ?? ??? ? ???-? ???? ??? ?
??? ? ?? ???? ?? ????? ?? ?? ??? ?? ?
??????? ?? 
???? ????? ? ?? ?????? ??? ?? ?
? ? ?????? ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ????? ?
????? ?? ? ?? 
??? ????? ?? ??? ?
?? ?
???? ?????? ???? ???, ???? ?? ?? ?? ?
?????? ?
?????? 
?
????? ?? ? ??? ? ???? ?? ?? ? ?? ? ?
? ? ???? ??? ?
????? ??? ?
???? ?? ??? ?? ? ???? 
???, ?? ?? ?? ???? ? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ???? ?? ? ????? ?
???? ??? ? ?? ?? ?? 
?
??? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ?
????? ?? ??? ? ?? ??, ?? ???, ??
? ?
? ??? ???? 
??? ????, ???? ?????? ??? ? ? ????? ?? ???? ???? ! ?
??? ?? ?? ???? ?? ?? ? ????? 
??? ?? ????- ??? ? ?? ???? ???? ???? ?????, ?? ????? ??? ???? ??? ?? ??? 
??? ?
????? ? ???? ???? ????? ????? ?? ? -?? ??
??? ????? ?? ??? ?? ???? ???? 
???? ? ?? ???? ?
??? ??? ?? ?
??? ?? ?
???? ???? ???? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ??? 
??? ???? ?? ?
???? ?? ??? ?
???? ??
????? ? ???? ????? ?
?????? ??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ??? ?? 
?? ?? ?? ? ?? ??? ? ?? ??
??? ? ????? ?? ?
???? ??? ? ???? ???? ?? ???- ? ???? 
??? ? ????? ?? ??? ? ????? ? ?? ?? ?? ??? ? ??, ?? ?? ?? ?? ??? ???????
????? 
?
??????? ? ???? ?? ? ???? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ??? ? ????? ??
? ?
? ?? ??? ? ?
???? 
???? ???? ?? ??? ????? ?? ?
????? ? ???? ? ???
? ?? ?
? ???? ??? ?
???? ?????? ???! ?
???? 
? ????? ?? ?? ?
?? ?? ??? ?? ?? ??? ???? ????? ?? ?
?????? ?
???? ?????
? ?? ???? 
?? ???? ???? ?? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ? -????? ?? ? ??? ?? ??? ?? ??? ?? 
?
?????? ??? ??
???? ? ??, ???? ??? ???? ? ?? ?? ? ???? ?? ?????? ???? ?? 
?????? ? ? ?? ????? ?? ????? ???? ???? ?? ????? ??????? ? ?? ?
?????? ?? ??? 
? ? ?? ?????? ?
??? ?? ??
?? ??
?? ?? ?? ? ??????? ? ?? ?? ? ?? ?? ?
?????? ?? ? ???
? ?? ??? 
?
??? ?? ?? ?? ????? ? ??? ??? ?? ?
??? ? ?? ??? ?? ? ??? -???????? ??? ?? ?
?????? ??? ??? ??? 
?? ????? ????? ??? ?? ? ?????? ! ?? ?? ?? ?
???? ??? ?? ? ???? ???? ???? ?????? 
? ?? ? ? ? ? ?? ?? ?
??????? ? ?? ????? ?? ?????? ?? ??? ????? ?? ?? ?? ?? ???? 
??? ???? ? ??? ?? ? ? 
— ????????? ‘?? ????’ 
??????
54
Chapter 6.indd   54 10/06/2024   11:19:48
Reprint 2025-26
??? ?? ?? ?? ??? ?? (?) ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ?? ?? ???? ? ?? ? ???-?? ??? ??? ?? ???? ?? ???? ( ?) ?????—
(1) ‘??
? ? ? ?? ??? ? ????? ???? ???? ?? ??? ??????’
 ??? ?? ? ?? ? ??? ??? ??? ? ??? ????? ? ??? ?? ?? ??
??? ???
? ???? ???? ? ?? ??? ??? ?? ??
? ???? ??? ???? ? ?? ?? ? ??? ?? ??
? ???? ??? ?? ?? ?? ????? ? ???? ??? ?? ??
? ??? ? ???? ??? ? ????? ???? ?? ??
(2) ????????? ??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ? ????? ? ?? ???
? ???? ?? ? ???? ???? ? ??? ???? ??? ???? ? ? ? ????
? ??? ???? ??? ? ? ? ????
? ??? ?? ?????
(?) ?? ? ?? ?? ??????? ??? ??? ? ? ?? ? ???? ? ? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ? ???? ? ?? ??? 
 ???? ?? ?? ???
???? ? ?? ???
?????? ?
??? ?? ??? ?? ??? ???
??????? ????? ? ?? ???? 
??? ??? ?? ??? ‘??????? ?? ??? ?? ’ ???? ????? ? ? ?? ?? 
??? ?? ????????? ‘ ??? ?? ?’ ?? ?? ??? ???
?????? ???? ??? ? ?? ?? 
???? ????? ??? ?? ?? ?? ??
? ??? ?
??????? ????? ?? ??? ????? ????? 
?? ???? ?? ?? ???? ??????? ??? ???? ??? ??? ????????? 
‘??? ?? ?’ ?? ??? ?? ? ? ? ?? ? ???? ?? ? ??? ?????? ?? ?? ??? ?
??? ? ?? ?? ??? ?????? 
???? ?? ? ??? ??? ? ????? ? ???? ‘? ???? ???’ ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?
?? ???
(1897–1927)
???? ??? 55
Chapter 6.indd   55 10/06/2024   11:19:49
Reprint 2025-26
Read More
30 videos|272 docs|52 tests

FAQs on NCERT Textbook: मेरी माँ - Hindi for Class 6

1. मेरी माँ आत्मकथा किस विषय पर आधारित है?
Ans. मेरी माँ आत्मकथा एक व्यक्तिगत प्रकार की कहानी है जो लेखिका की माँ के बारे में है।
2. लेखिका ने अपनी माँ के बारे में क्या विशेषताएं उजागर की हैं?
Ans. लेखिका ने अपनी माँ की उदारता, संवेदनशीलता, और साहसिकता जैसी विशेषताएं उजागर की हैं।
3. मेरी माँ आत्मकथा में माँ-बेटी के बीच कैसे संबंध दिखाए गए हैं?
Ans. इस आत्मकथा में माँ-बेटी के बीच के संबंध में माँ की संवेदनशीलता और बेटी की समझदारी को प्रमुखता दी गई है।
4. लेखिका ने माँ की महिमा कैसे व्यक्त की है?
Ans. लेखिका ने माँ की महिमा को उनके साहस, विश्वास, और निःस्वार्थी प्यार के माध्यम से व्यक्त किया है।
5. मेरी माँ आत्मकथा के माध्यम से कैसे लेखिका ने अपनी भावनाएं व्यक्त की हैं?
Ans. लेखिका ने अपनी माँ के प्रति अपनी गहरी प्रेम भावनाएं और आदर को व्यक्त किया है जो उनके लेख के माध्यम से प्रकट होती हैं।
Related Searches

Extra Questions

,

study material

,

Previous Year Questions with Solutions

,

practice quizzes

,

Objective type Questions

,

pdf

,

mock tests for examination

,

Summary

,

Sample Paper

,

Important questions

,

NCERT Textbook: मेरी माँ | Hindi for Class 6

,

Exam

,

Semester Notes

,

MCQs

,

ppt

,

Free

,

NCERT Textbook: मेरी माँ | Hindi for Class 6

,

Viva Questions

,

shortcuts and tricks

,

video lectures

,

past year papers

,

NCERT Textbook: मेरी माँ | Hindi for Class 6

;