Class 8 Exam  >  Class 8 Notes  >  Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT  >  NCERT Textbook: संगच्छध्वं संवदध

NCERT Textbook: संगच्छध्वं संवदध | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8 PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


???????? ? ?????? ??
?????? ????
?????? ?????? ! 
?????
? ???? ?? ? ?? ????????? ??? 
????? ?
?? ?-?????? ? ?
? ??
? ????
? 
???? ??? ??? ? ?
?? ?????? ??, ????? ??
? ??? ??? ? ??? ???? ? 
??? ??? ?? ? ??? ?
? ??? ?? ??? ????? ?? ??
? ??? ??? ?? ?
??????? ??? ?????? ? , 
?? ? ?, ??? ? ?
? ?? ???? ??
? 
? ? ??? ?? ? ?
??? ????? – ‘?
??????-?
???????’ ??? 
???? ?
??? ? ??? ? ‘?
????-?
???? ??’ ????? 
???? ??? ??  ? ???????
??, ?? ?? ??? ?? ????? ? 
??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ? ????? ? ? ????? ?
?? ?? ?? ?? ????? ? ? ?? ??
 
?? ?????? ?????? ‘?
???????
? ?
?? ??? ??’ 
??? ???
? ?????? ? ?
?????? ! ?? ??? ? ?????? ? 
?????? ? ?? ?? ?????? ? ?? ? 
??? ???????? ? ?
????? ????
??, ???????? ???? ?? 
??
? ?? ?? ???? ?? ? ?
??? , ???? ?? ?????? ! 
?????
? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? 
?? ?? ? ?? ?? ???? ?? ?? ?????? ? , ?? ??
?? 
?????? -?? ?? ?? ? ?? ????? ? ?
?? ?? ?? ?????? !  
? ?? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? ??? ????? 
????? ????? ? ? ????? ? ? ? ?? ???? ??
? 
?? ?? ??
? ? ? ? ?? ?? ? ?
Chapter 1.indd   1 7/10/2025   3:50:08 PM
Page 2


???????? ? ?????? ??
?????? ????
?????? ?????? ! 
?????
? ???? ?? ? ?? ????????? ??? 
????? ?
?? ?-?????? ? ?
? ??
? ????
? 
???? ??? ??? ? ?
?? ?????? ??, ????? ??
? ??? ??? ? ??? ???? ? 
??? ??? ?? ? ??? ?
? ??? ?? ??? ????? ?? ??
? ??? ??? ?? ?
??????? ??? ?????? ? , 
?? ? ?, ??? ? ?
? ?? ???? ??
? 
? ? ??? ?? ? ?
??? ????? – ‘?
??????-?
???????’ ??? 
???? ?
??? ? ??? ? ‘?
????-?
???? ??’ ????? 
???? ??? ??  ? ???????
??, ?? ?? ??? ?? ????? ? 
??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ? ????? ? ? ????? ?
?? ?? ?? ?? ????? ? ? ?? ??
 
?? ?????? ?????? ‘?
???????
? ?
?? ??? ??’ 
??? ???
? ?????? ? ?
?????? ! ?? ??? ? ?????? ? 
?????? ? ?? ?? ?????? ? ?? ? 
??? ???????? ? ?
????? ????
??, ???????? ???? ?? 
??
? ?? ?? ???? ?? ? ?
??? , ???? ?? ?????? ! 
?????
? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? 
?? ?? ? ?? ?? ???? ?? ?? ?????? ? , ?? ??
?? 
?????? -?? ?? ?? ? ?? ????? ? ?
?? ?? ?? ?????? !  
? ?? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? ??? ????? 
????? ????? ? ? ????? ? ? ? ?? ???? ??
? 
?? ?? ??
? ? ? ? ?? ?? ? ?
Chapter 1.indd   1 7/10/2025   3:50:08 PM
2
??????    ??? ?
???? ?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
 ?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
 ?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
?? ?? ?? ? ??
? ???? ?? ?? ??? ??? ?????? ??? ?
?? ?? ????
? ? ? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ? ?? ? ? ?
???? ? ?? ?- ??????? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ‘? ???? ?? ????? ? ???????
??? ????? ?? ? ?????? ?? ????? ????’ ??? 
???? ?? ? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ????? – ?????? ?? , ?? ?
?? ????? , ? ?? ?? ????? , ??? ????? ??? ? ???? ? 
???? ??? ????? ??? ?????? ? ???? ? ?? ? ? ?-?? ????? -??? ??? ????? ??? ? ??? ?? ?? ? ???? ? ??? ?? ??? ???,  
?
????? ??? ??? ?? ?? ?? , ??? ??? ?
? ? ??? ???? ?? ???, ????
? ??????? ?? ??? ?? ?
? ?? ?
??? ???? ?? 
????? ? ?? ? ???????
??, ???????? ???
? ?? ???, ? ?????? ??? ? ?? ???, ?????? ???? ???, ?? ????? ?????? 
? ????????? ??? ? ???? ??
? ?
?? ???? —
Chapter 1.indd   2 7/10/2025   3:50:10 PM
Page 3


???????? ? ?????? ??
?????? ????
?????? ?????? ! 
?????
? ???? ?? ? ?? ????????? ??? 
????? ?
?? ?-?????? ? ?
? ??
? ????
? 
???? ??? ??? ? ?
?? ?????? ??, ????? ??
? ??? ??? ? ??? ???? ? 
??? ??? ?? ? ??? ?
? ??? ?? ??? ????? ?? ??
? ??? ??? ?? ?
??????? ??? ?????? ? , 
?? ? ?, ??? ? ?
? ?? ???? ??
? 
? ? ??? ?? ? ?
??? ????? – ‘?
??????-?
???????’ ??? 
???? ?
??? ? ??? ? ‘?
????-?
???? ??’ ????? 
???? ??? ??  ? ???????
??, ?? ?? ??? ?? ????? ? 
??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ? ????? ? ? ????? ?
?? ?? ?? ?? ????? ? ? ?? ??
 
?? ?????? ?????? ‘?
???????
? ?
?? ??? ??’ 
??? ???
? ?????? ? ?
?????? ! ?? ??? ? ?????? ? 
?????? ? ?? ?? ?????? ? ?? ? 
??? ???????? ? ?
????? ????
??, ???????? ???? ?? 
??
? ?? ?? ???? ?? ? ?
??? , ???? ?? ?????? ! 
?????
? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? 
?? ?? ? ?? ?? ???? ?? ?? ?????? ? , ?? ??
?? 
?????? -?? ?? ?? ? ?? ????? ? ?
?? ?? ?? ?????? !  
? ?? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? ??? ????? 
????? ????? ? ? ????? ? ? ? ?? ???? ??
? 
?? ?? ??
? ? ? ? ?? ?? ? ?
Chapter 1.indd   1 7/10/2025   3:50:08 PM
2
??????    ??? ?
???? ?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
 ?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
 ?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
?? ?? ?? ? ??
? ???? ?? ?? ??? ??? ?????? ??? ?
?? ?? ????
? ? ? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ? ?? ? ? ?
???? ? ?? ?- ??????? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ‘? ???? ?? ????? ? ???????
??? ????? ?? ? ?????? ?? ????? ????’ ??? 
???? ?? ? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ????? – ?????? ?? , ?? ?
?? ????? , ? ?? ?? ????? , ??? ????? ??? ? ???? ? 
???? ??? ????? ??? ?????? ? ???? ? ?? ? ? ?-?? ????? -??? ??? ????? ??? ? ??? ?? ?? ? ???? ? ??? ?? ??? ???,  
?
????? ??? ??? ?? ?? ?? , ??? ??? ?
? ? ??? ???? ?? ???, ????
? ??????? ?? ??? ?? ?
? ?? ?
??? ???? ?? 
????? ? ?? ? ???????
??, ???????? ???
? ?? ???, ? ?????? ??? ? ?? ???, ?????? ???? ???, ?? ????? ?????? 
? ????????? ??? ? ???? ??
? ?
?? ???? —
Chapter 1.indd   2 7/10/2025   3:50:10 PM
?.  ?
???????
? ?
?? ??? ?? 3
???????? ?? ? ??? ??? ?? ?? ??? ???? —
?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
????? ????? – ?? ?????? ???  ?? ???????  ?? ??  ??  ???
????  ??? ? ???  ??????  ?????  ? ??  
?
????  ?? ????????  ??? ??? ?? ?
???????? – (?
?? ?? ) ?? ?????? ?
? ?? ?????
? ?? ???
???? ?? ???? ? ??? ? ? ?? ?
???? ?????? ???
? 
?? ???????? ??? ??? ?? ? 
? ?????? ???? – (?????? ???? ‘?? ? ?????’ ??????????? ?
?????? ??
????? ?? ???????) 
??? ??? ??? ! ?
??
? ??? ?? (?
?????? ?
?) ???? ?? ??????, ?? ??, ?? ??? ??, ?????? ??, ??????? ? ??????? 
?????? ???? ? , ?? ??
?? ???
????
? ?? ???? ? (?
?????
?) ??? ? ?
? ????? ?? ???????????
? ?
?? ??????? 
?? ?????? ??? ? (??) ?
?????? ?
? (???
??? ) ??? ? ?
? ??? ????? ? (?
????????) ????? ?? ??? ??? ? 
??? ? ?
? ??? ????? ????
?? ? 
 (?? ?? ?
????) ? ?? ?? ????? ???? ???? ??? ??, (?????) ???????? ?? ???? ???? -???
??-?????? ?? ? 
??? ???? ????? -???? ? ? (???
?) ?? ???-???????- ??? ?? ?? ?????? ?? ??
? ??
? ? ? ????
? ???? ?? ?? , 
(?
????????) ??? ? ??? ???? ?-?? ???? -?
?????
? (???? ??) ??
? ??
? ? ??? ?????? ? ?
 ? ??? ?
??
? ??
??????? ??? ???? ?
?? ?
????? ?? , ??? ? , ???? ? ? ???? ?? ?? ????
? ?? ??
?? 
??-??-? ? ?????? ?? ?????? ???????
? ?
?? ?? ? ? ???
? ?
??
? ??? ?? ????? ?
? ?? ??? ?? ???? ????? 
? ???? , ? ?? ??? ?? ????? ??? ?? ? ???? ??
??? ?
?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
????? ????? – ?? ????  ? ????  ?????? ?  ?? ??? ??  ?? ???? ?  ???  ?? ?  ???? ??  ?????  
?? ???? ?  ???? ??  ???????? ??  ??  ?? ??? ???  ??  ?????  ?
?????? ?
???????? – ???
? ????? ?? ????, ?????? ? ?? ??? ?? , ??? ?? ???
?, ???? ? ?? ? (???
??) ? 
?? ?? ???
? ???? ?? ???????? ?? ?? ?? ??? ??? ????? ?
?????? ? 
? ?????? ???? – (???
?) ?? ???? ? ? ????? ?? ?-??? ???? ???? ? ???
? (????? ?) ???? ?
? (?????) ??? ? ?
? 
?? ???????
???? ???
??, ???
? ? (? ?????) ??? ???????? (????? ) ?? ???? ???
??, (???) ??? ? 
(????
?) ?? ??? ?? ?
???? ?? ???
??, ? ?? ? ( ????
?) ?
????? ?? ?
? ?? ??? ? ??? (?? ) ?? ???
?? ?? ???
?? ? 
 ?????, ????, ??? ?? ? ??? ? ?
? ??? ???
? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ???????
???? ? ??? ?
? ? ?? ? ???
??? ?
Chapter 1.indd   3 7/10/2025   3:50:11 PM
Page 4


???????? ? ?????? ??
?????? ????
?????? ?????? ! 
?????
? ???? ?? ? ?? ????????? ??? 
????? ?
?? ?-?????? ? ?
? ??
? ????
? 
???? ??? ??? ? ?
?? ?????? ??, ????? ??
? ??? ??? ? ??? ???? ? 
??? ??? ?? ? ??? ?
? ??? ?? ??? ????? ?? ??
? ??? ??? ?? ?
??????? ??? ?????? ? , 
?? ? ?, ??? ? ?
? ?? ???? ??
? 
? ? ??? ?? ? ?
??? ????? – ‘?
??????-?
???????’ ??? 
???? ?
??? ? ??? ? ‘?
????-?
???? ??’ ????? 
???? ??? ??  ? ???????
??, ?? ?? ??? ?? ????? ? 
??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ? ????? ? ? ????? ?
?? ?? ?? ?? ????? ? ? ?? ??
 
?? ?????? ?????? ‘?
???????
? ?
?? ??? ??’ 
??? ???
? ?????? ? ?
?????? ! ?? ??? ? ?????? ? 
?????? ? ?? ?? ?????? ? ?? ? 
??? ???????? ? ?
????? ????
??, ???????? ???? ?? 
??
? ?? ?? ???? ?? ? ?
??? , ???? ?? ?????? ! 
?????
? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? 
?? ?? ? ?? ?? ???? ?? ?? ?????? ? , ?? ??
?? 
?????? -?? ?? ?? ? ?? ????? ? ?
?? ?? ?? ?????? !  
? ?? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? ??? ????? 
????? ????? ? ? ????? ? ? ? ?? ???? ??
? 
?? ?? ??
? ? ? ? ?? ?? ? ?
Chapter 1.indd   1 7/10/2025   3:50:08 PM
2
??????    ??? ?
???? ?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
 ?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
 ?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
?? ?? ?? ? ??
? ???? ?? ?? ??? ??? ?????? ??? ?
?? ?? ????
? ? ? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ? ?? ? ? ?
???? ? ?? ?- ??????? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ‘? ???? ?? ????? ? ???????
??? ????? ?? ? ?????? ?? ????? ????’ ??? 
???? ?? ? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ????? – ?????? ?? , ?? ?
?? ????? , ? ?? ?? ????? , ??? ????? ??? ? ???? ? 
???? ??? ????? ??? ?????? ? ???? ? ?? ? ? ?-?? ????? -??? ??? ????? ??? ? ??? ?? ?? ? ???? ? ??? ?? ??? ???,  
?
????? ??? ??? ?? ?? ?? , ??? ??? ?
? ? ??? ???? ?? ???, ????
? ??????? ?? ??? ?? ?
? ?? ?
??? ???? ?? 
????? ? ?? ? ???????
??, ???????? ???
? ?? ???, ? ?????? ??? ? ?? ???, ?????? ???? ???, ?? ????? ?????? 
? ????????? ??? ? ???? ??
? ?
?? ???? —
Chapter 1.indd   2 7/10/2025   3:50:10 PM
?.  ?
???????
? ?
?? ??? ?? 3
???????? ?? ? ??? ??? ?? ?? ??? ???? —
?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
????? ????? – ?? ?????? ???  ?? ???????  ?? ??  ??  ???
????  ??? ? ???  ??????  ?????  ? ??  
?
????  ?? ????????  ??? ??? ?? ?
???????? – (?
?? ?? ) ?? ?????? ?
? ?? ?????
? ?? ???
???? ?? ???? ? ??? ? ? ?? ?
???? ?????? ???
? 
?? ???????? ??? ??? ?? ? 
? ?????? ???? – (?????? ???? ‘?? ? ?????’ ??????????? ?
?????? ??
????? ?? ???????) 
??? ??? ??? ! ?
??
? ??? ?? (?
?????? ?
?) ???? ?? ??????, ?? ??, ?? ??? ??, ?????? ??, ??????? ? ??????? 
?????? ???? ? , ?? ??
?? ???
????
? ?? ???? ? (?
?????
?) ??? ? ?
? ????? ?? ???????????
? ?
?? ??????? 
?? ?????? ??? ? (??) ?
?????? ?
? (???
??? ) ??? ? ?
? ??? ????? ? (?
????????) ????? ?? ??? ??? ? 
??? ? ?
? ??? ????? ????
?? ? 
 (?? ?? ?
????) ? ?? ?? ????? ???? ???? ??? ??, (?????) ???????? ?? ???? ???? -???
??-?????? ?? ? 
??? ???? ????? -???? ? ? (???
?) ?? ???-???????- ??? ?? ?? ?????? ?? ??
? ??
? ? ? ????
? ???? ?? ?? , 
(?
????????) ??? ? ??? ???? ?-?? ???? -?
?????
? (???? ??) ??
? ??
? ? ??? ?????? ? ?
 ? ??? ?
??
? ??
??????? ??? ???? ?
?? ?
????? ?? , ??? ? , ???? ? ? ???? ?? ?? ????
? ?? ??
?? 
??-??-? ? ?????? ?? ?????? ???????
? ?
?? ?? ? ? ???
? ?
??
? ??? ?? ????? ?
? ?? ??? ?? ???? ????? 
? ???? , ? ?? ??? ?? ????? ??? ?? ? ???? ??
??? ?
?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
????? ????? – ?? ????  ? ????  ?????? ?  ?? ??? ??  ?? ???? ?  ???  ?? ?  ???? ??  ?????  
?? ???? ?  ???? ??  ???????? ??  ??  ?? ??? ???  ??  ?????  ?
?????? ?
???????? – ???
? ????? ?? ????, ?????? ? ?? ??? ?? , ??? ?? ???
?, ???? ? ?? ? (???
??) ? 
?? ?? ???
? ???? ?? ???????? ?? ?? ?? ??? ??? ????? ?
?????? ? 
? ?????? ???? – (???
?) ?? ???? ? ? ????? ?? ?-??? ???? ???? ? ???
? (????? ?) ???? ?
? (?????) ??? ? ?
? 
?? ???????
???? ???
??, ???
? ? (? ?????) ??? ???????? (????? ) ?? ???? ???
??, (???) ??? ? 
(????
?) ?? ??? ?? ?
???? ?? ???
??, ? ?? ? ( ????
?) ?
????? ?? ?
? ?? ??? ? ??? (?? ) ?? ???
?? ?? ???
?? ? 
 ?????, ????, ??? ?? ? ??? ? ?
? ??? ???
? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ???????
???? ? ??? ?
? ? ?? ? ???
??? ?
Chapter 1.indd   3 7/10/2025   3:50:11 PM
4
?? ?? ?? ? ??
? ???? ?? ?? ??? ??? ?????? ??? ?
?? ?? ????
? ? ? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ? ?? ? ? ?
????? ????? – ?? ??? ??  ??  ??
? ?? ?  ?? ????  ??? ? ???  ??  
?? ???? ?  ???
??  ??  ???  ? ??  ??  ?? ??  ?? ?  ????? ?
???????? – (??? ??? ??? !) ?? ??
? ?? ? ?? ??? ?? (???
??) ? 
?? ??? ? ??? ?? ???? ( ?? ??
??) ? ? ?? ?? ?? ? ?? ?? ????? , 
(? ??) ?? ??? ?? ???? ? ???
?? ?
? ?????? ???? – ??? ??? ??? ! (??) ?
?????? ?
? (??
? ???) 
?? ? ??? ?? (?????) ?? ???? ???
?? ? (?? ??? ?? ???) ?
?????? ?
? 
??? ? ??? (????? ) ?? ????? ?
??????? ?? ??
?? ?
 (?? ??) ? ??? ( ??) ?
?????? ?
? (??) ?? ????
? (?
?) ?? ??? ?  
???? ???
? ? (?? ??) ???? , ? ?? (?? ???) ?
?????? ?
? ??? 
(????? ?) ?? ???????
??? ?? ?????
? ? (?? ?
?) ???
?? ? 
 ?? ??? ? ? ?? ??????, ?? ??, ?? ??? ??, ?????? ??, ??????? ? 
?? ???
?, ?? ???? , ???? ?? ???? ? ????? ? ?? ? ?? ?? ?????? 
?? ????? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ??? ????? ?? ?? ?? ? 
?? ??? ? ?? ??? ? ?? ??? ?? ? ??? ?? ??? ?, ?? ???? ? ?? , 
????? ??, ??
???, ?????
?, ???? ?, ?? ?????? , ?? ???, 
?? ?? ????????? , ???? ?????? ? ???? ?
 ??? ??
????? ! (??) ?
?????? ?? ? (????
? ??? ?? ??) 
???? ?? -???? ?
?, ?? ????? -?? ??? ?
? ? (?????? ???? ?) ???? 
?? ??? ???? – ????? ????? ? ?? ?? ??? ????? ? ???  ? ? ?? ? 
(??) ?? ????? ?? ?
? ?
?????? ?
? (??????) ?? ??
?????? (?????) 
??????? ? ? ? (?
?????) ??
? ?? ?? ? ?? ? ?????? ?? ??? ? 
 ????? , ??? ? ?????? ? ? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ?
???? 
?? ? ??? ?
? ???? ?
? ? ????? ????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? 
?????? ???? , ? ??  ?? ?????? ?? ? ??? ??????
? ????? ??? ?? ?? ?
Chapter 1.indd   4 7/10/2025   3:50:12 PM
Page 5


???????? ? ?????? ??
?????? ????
?????? ?????? ! 
?????
? ???? ?? ? ?? ????????? ??? 
????? ?
?? ?-?????? ? ?
? ??
? ????
? 
???? ??? ??? ? ?
?? ?????? ??, ????? ??
? ??? ??? ? ??? ???? ? 
??? ??? ?? ? ??? ?
? ??? ?? ??? ????? ?? ??
? ??? ??? ?? ?
??????? ??? ?????? ? , 
?? ? ?, ??? ? ?
? ?? ???? ??
? 
? ? ??? ?? ? ?
??? ????? – ‘?
??????-?
???????’ ??? 
???? ?
??? ? ??? ? ‘?
????-?
???? ??’ ????? 
???? ??? ??  ? ???????
??, ?? ?? ??? ?? ????? ? 
??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ? ????? ? ? ????? ?
?? ?? ?? ?? ????? ? ? ?? ??
 
?? ?????? ?????? ‘?
???????
? ?
?? ??? ??’ 
??? ???
? ?????? ? ?
?????? ! ?? ??? ? ?????? ? 
?????? ? ?? ?? ?????? ? ?? ? 
??? ???????? ? ?
????? ????
??, ???????? ???? ?? 
??
? ?? ?? ???? ?? ? ?
??? , ???? ?? ?????? ! 
?????
? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? 
?? ?? ? ?? ?? ???? ?? ?? ?????? ? , ?? ??
?? 
?????? -?? ?? ?? ? ?? ????? ? ?
?? ?? ?? ?????? !  
? ?? ??? ? ?????? ?? ?
?? ??? ? ?
? ??? ????? 
????? ????? ? ? ????? ? ? ? ?? ???? ??
? 
?? ?? ??
? ? ? ? ?? ?? ? ?
Chapter 1.indd   1 7/10/2025   3:50:08 PM
2
??????    ??? ?
???? ?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
 ?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
 ?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
?? ?? ?? ? ??
? ???? ?? ?? ??? ??? ?????? ??? ?
?? ?? ????
? ? ? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ? ?? ? ? ?
???? ? ?? ?- ??????? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ‘? ???? ?? ????? ? ???????
??? ????? ?? ? ?????? ?? ????? ????’ ??? 
???? ?? ? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ????? – ?????? ?? , ?? ?
?? ????? , ? ?? ?? ????? , ??? ????? ??? ? ???? ? 
???? ??? ????? ??? ?????? ? ???? ? ?? ? ? ?-?? ????? -??? ??? ????? ??? ? ??? ?? ?? ? ???? ? ??? ?? ??? ???,  
?
????? ??? ??? ?? ?? ?? , ??? ??? ?
? ? ??? ???? ?? ???, ????
? ??????? ?? ??? ?? ?
? ?? ?
??? ???? ?? 
????? ? ?? ? ???????
??, ???????? ???
? ?? ???, ? ?????? ??? ? ?? ???, ?????? ???? ???, ?? ????? ?????? 
? ????????? ??? ? ???? ??
? ?
?? ???? —
Chapter 1.indd   2 7/10/2025   3:50:10 PM
?.  ?
???????
? ?
?? ??? ?? 3
???????? ?? ? ??? ??? ?? ?? ??? ???? —
?
???????
? ?
?? ???
? ?
? ? ? ???? ??? ??? ?? ?? ?? ?
?????? ? ?? ?
? ?? ??? ?
?? ?? ?
???? ??? ??? ???? ?? ?? ? ? ?
????? ????? – ?? ?????? ???  ?? ???????  ?? ??  ??  ???
????  ??? ? ???  ??????  ?????  ? ??  
?
????  ?? ????????  ??? ??? ?? ?
???????? – (?
?? ?? ) ?? ?????? ?
? ?? ?????
? ?? ???
???? ?? ???? ? ??? ? ? ?? ?
???? ?????? ???
? 
?? ???????? ??? ??? ?? ? 
? ?????? ???? – (?????? ???? ‘?? ? ?????’ ??????????? ?
?????? ??
????? ?? ???????) 
??? ??? ??? ! ?
??
? ??? ?? (?
?????? ?
?) ???? ?? ??????, ?? ??, ?? ??? ??, ?????? ??, ??????? ? ??????? 
?????? ???? ? , ?? ??
?? ???
????
? ?? ???? ? (?
?????
?) ??? ? ?
? ????? ?? ???????????
? ?
?? ??????? 
?? ?????? ??? ? (??) ?
?????? ?
? (???
??? ) ??? ? ?
? ??? ????? ? (?
????????) ????? ?? ??? ??? ? 
??? ? ?
? ??? ????? ????
?? ? 
 (?? ?? ?
????) ? ?? ?? ????? ???? ???? ??? ??, (?????) ???????? ?? ???? ???? -???
??-?????? ?? ? 
??? ???? ????? -???? ? ? (???
?) ?? ???-???????- ??? ?? ?? ?????? ?? ??
? ??
? ? ? ????
? ???? ?? ?? , 
(?
????????) ??? ? ??? ???? ?-?? ???? -?
?????
? (???? ??) ??
? ??
? ? ??? ?????? ? ?
 ? ??? ?
??
? ??
??????? ??? ???? ?
?? ?
????? ?? , ??? ? , ???? ? ? ???? ?? ?? ????
? ?? ??
?? 
??-??-? ? ?????? ?? ?????? ???????
? ?
?? ?? ? ? ???
? ?
??
? ??? ?? ????? ?
? ?? ??? ?? ???? ????? 
? ???? , ? ?? ??? ?? ????? ??? ?? ? ???? ??
??? ?
?? ?? ?? ??????? ? ?????? ?? ?? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?
?? ?? ?
? ??? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ? ? ??? ? ?? ?
????? ? ? ?
????? ????? – ?? ????  ? ????  ?????? ?  ?? ??? ??  ?? ???? ?  ???  ?? ?  ???? ??  ?????  
?? ???? ?  ???? ??  ???????? ??  ??  ?? ??? ???  ??  ?????  ?
?????? ?
???????? – ???
? ????? ?? ????, ?????? ? ?? ??? ?? , ??? ?? ???
?, ???? ? ?? ? (???
??) ? 
?? ?? ???
? ???? ?? ???????? ?? ?? ?? ??? ??? ????? ?
?????? ? 
? ?????? ???? – (???
?) ?? ???? ? ? ????? ?? ?-??? ???? ???? ? ???
? (????? ?) ???? ?
? (?????) ??? ? ?
? 
?? ???????
???? ???
??, ???
? ? (? ?????) ??? ???????? (????? ) ?? ???? ???
??, (???) ??? ? 
(????
?) ?? ??? ?? ?
???? ?? ???
??, ? ?? ? ( ????
?) ?
????? ?? ?
? ?? ??? ? ??? (?? ) ?? ???
?? ?? ???
?? ? 
 ?????, ????, ??? ?? ? ??? ? ?
? ??? ???
? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ???????
???? ? ??? ?
? ? ?? ? ???
??? ?
Chapter 1.indd   3 7/10/2025   3:50:11 PM
4
?? ?? ?? ? ??
? ???? ?? ?? ??? ??? ?????? ??? ?
?? ?? ????
? ? ? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ? ?? ? ? ?
????? ????? – ?? ??? ??  ??  ??
? ?? ?  ?? ????  ??? ? ???  ??  
?? ???? ?  ???
??  ??  ???  ? ??  ??  ?? ??  ?? ?  ????? ?
???????? – (??? ??? ??? !) ?? ??
? ?? ? ?? ??? ?? (???
??) ? 
?? ??? ? ??? ?? ???? ( ?? ??
??) ? ? ?? ?? ?? ? ?? ?? ????? , 
(? ??) ?? ??? ?? ???? ? ???
?? ?
? ?????? ???? – ??? ??? ??? ! (??) ?
?????? ?
? (??
? ???) 
?? ? ??? ?? (?????) ?? ???? ???
?? ? (?? ??? ?? ???) ?
?????? ?
? 
??? ? ??? (????? ) ?? ????? ?
??????? ?? ??
?? ?
 (?? ??) ? ??? ( ??) ?
?????? ?
? (??) ?? ????
? (?
?) ?? ??? ?  
???? ???
? ? (?? ??) ???? , ? ?? (?? ???) ?
?????? ?
? ??? 
(????? ?) ?? ???????
??? ?? ?????
? ? (?? ?
?) ???
?? ? 
 ?? ??? ? ? ?? ??????, ?? ??, ?? ??? ??, ?????? ??, ??????? ? 
?? ???
?, ?? ???? , ???? ?? ???? ? ????? ? ?? ? ?? ?? ?????? 
?? ????? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ??? ????? ?? ?? ?? ? 
?? ??? ? ?? ??? ? ?? ??? ?? ? ??? ?? ??? ?, ?? ???? ? ?? , 
????? ??, ??
???, ?????
?, ???? ?, ?? ?????? , ?? ???, 
?? ?? ????????? , ???? ?????? ? ???? ?
 ??? ??
????? ! (??) ?
?????? ?? ? (????
? ??? ?? ??) 
???? ?? -???? ?
?, ?? ????? -?? ??? ?
? ? (?????? ???? ?) ???? 
?? ??? ???? – ????? ????? ? ?? ?? ??? ????? ? ???  ? ? ?? ? 
(??) ?? ????? ?? ?
? ?
?????? ?
? (??????) ?? ??
?????? (?????) 
??????? ? ? ? (?
?????) ??
? ?? ?? ? ?? ? ?????? ?? ??? ? 
 ????? , ??? ? ?????? ? ? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ?
???? 
?? ? ??? ?
? ???? ?
? ? ????? ????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? 
?????? ???? , ? ??  ?? ?????? ?? ? ??? ??????
? ????? ??? ?? ?? ?
Chapter 1.indd   4 7/10/2025   3:50:12 PM
?.  ?
???????
? ?
?? ??? ?? 5
????? ?????? ?????? English
??? ? ?? ?? ? ???? ???? 
????
?? ?????? ??? ??????? ???? ? ????? ??? May you walk 
together
?? ??????? ??? ????? ??? ?? ???? ?
????? ??? ?? May you speak in 
one voice 
?? ????? ?????? ????????? -?????? ????????? ???? ???? By chanting in unison
???
????  ???? ??? ???? ?? Minds
??? ? ??? ?????
?? ????? May you know
?????? ??? ??? ?????? -???? ? ? /  
?????? ?-???? ? ?
?? ??? ? ?? ?
?? ?
?? 
? ????? ?? Cosmic forces & 
celestial phenomena
?? ???????? ???? ?? ? ?
???? ?? ????? ??? ?? ???? Being amicable
??? ??? ?? ????? ?? ?? ????? ??
????? ? ? ???? 
???????
Devotedly 
performing
???
???? ?? ???????? ?? ?? ?? ? ? ???? Elevation and 
prosperity
????? ?????? ???? ? Contemplation
?????? ? ?? ???? ????????? ?? ??? ?????? Common 
resolutions 
?? ?
????? ?? ?? ?
?????? ??? For you
???????? ?? ?? ???? ?? 
?????? ? ??? 
????????? ??? ?? 
?????? ?? ?? ? ? ??? (I) Consecrate and 
propagate
????? ???? ? ?????
??????? ? 
?? ?? ??? ???
??????? ?? ?
????? 
? ?? ????? ???? ??
By oblatory prayers
?
?????? ?? ??? ?????
? ? ?? ? 
?? ??? ???
???? ??? ? ??? ?? 
?? ??? ?/??? ??? Performing Yajña & 
divine offerings
??
? ?? ? ?? ? ??? ?? ?? ??? ? Resolution
?? ?? ?? ? ????? ?? ???? ????? ? ????? ? ?? ???? ????? ?? May you be united
?? ???? ? ?
??? ??? ???? ?
?? ????? ? ??? ??? Original Vedic text
???????? ?? ????? ? ??? ?? /  
??? ????????
?? ??? ??? ??????? ? 
????? ?? ??? ???? ??
By the creator of the 
universe
?????? ? ????????? ??
?? ???? ? ??????? ??? ? Took responsibility
??? ? ???????? ???
? ??? ????? Chapter 1.indd   5 7/10/2025   3:50:12 PM
Read More
12 videos|104 docs|13 tests

FAQs on NCERT Textbook: संगच्छध्वं संवदध - Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

1. संगच्छध्वं संवदध्वं' का अर्थ क्या है और यह किस संदर्भ में प्रयोग होता है ?
Ans.'संगच्छध्वं संवदध्वं' एक संस्कृत वाक्य है जिसका अर्थ है 'समानता के साथ चलो और बातचीत करो।' यह शब्द सामूहिकता, एकता और संवाद की महत्वपूर्णता को दर्शाता है, जो विशेषकर सामुदायिक जीवन और शिक्षा में महत्वपूर्ण है।
2. इस पाठ का उद्देश्य क्या है ?
Ans. इस पाठ का उद्देश्य बच्चों को एकता, सामूहिकता और संवाद के महत्व को समझाना है। यह पाठ विद्यार्थियों को एक-दूसरे के साथ मिलकर काम करने और विचारों का आदान-प्रदान करने के लिए प्रेरित करता है।
3. 'संगच्छध्वं संवदध्वं' का उपयोग शिक्षा के क्षेत्र में कैसे किया जा सकता है ?
Ans. 'संगच्छध्वं संवदध्वं' का उपयोग शिक्षा के क्षेत्र में समूह कार्य, चर्चा और सहयोगात्मक सीखने के लिए किया जा सकता है। शिक्षक इस सिद्धांत को अपनाकर विद्यार्थियों को एक-दूसरे के साथ मिलकर काम करने और विचारों का आदान-प्रदान करने के लिए प्रेरित कर सकते हैं।
4. इस पाठ से हमें कौन से नैतिक मूल्य सीखने को मिलते हैं ?
Ans. इस पाठ से हमें साझा करने, सहयोग करने, और एक-दूसरे के विचारों का सम्मान करने जैसे नैतिक मूल्यों को सीखने को मिलता है। यह हमें सिखाता है कि एकता में शक्ति होती है और संवाद से समस्याओं का समाधान संभव है।
5. इस पाठ का सामाजिक महत्व क्या है ?
Ans. 'संगच्छध्वं संवदध्वं' का सामाजिक महत्व यह है कि यह हमें सामुदायिक बंधनों को मजबूत करने और विविधता में एकता को बढ़ावा देने के लिए प्रेरित करता है। यह समाज में सहयोग और संवाद को बढ़ाने में सहायक है, जिससे सामाजिक सद्भावना बनी रहती है।
Related Searches

NCERT Textbook: संगच्छध्वं संवदध | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

,

pdf

,

Free

,

Important questions

,

Sample Paper

,

Previous Year Questions with Solutions

,

Exam

,

Summary

,

Semester Notes

,

MCQs

,

NCERT Textbook: संगच्छध्वं संवदध | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

,

practice quizzes

,

mock tests for examination

,

Viva Questions

,

video lectures

,

Extra Questions

,

Objective type Questions

,

NCERT Textbook: संगच्छध्वं संवदध | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

,

ppt

,

past year papers

,

shortcuts and tricks

,

study material

;