Class 8 Exam  >  Class 8 Notes  >  Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT  >  NCERT Textbook: शब्दरूपाणि

NCERT Textbook: शब्दरूपाणि | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8 PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


??????????
?????????
? ?
??? —  
????????? ??
??????? ? ??? ???? —
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ? ?? ??? ????? ?????? ???? ?????? ?? ? ???
??? ? ??? ?? ? ?? ??? ????? ??? ? ??? ???? ?????? ?? ? ???
? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ? ?? ??? ?????? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ???? ????? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?????? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ? ?????? ????? ?? ??? ????? ?????? ????, ???? ??? ?? ?? ??
? ?????? ???? ?? ????? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?, ??? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ????, ? ?? ??? ?? ??? ?????? ? ?? ??? ???
? ?
? —  
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ??
? ??
??? ? ?
???
??? ? ??? ??
? ??
??? ? ?
???
? ?? ??? ??
??? ? ?
??? ??? ??
?? ??
? ? ???? ??
?? ?? ??
??? ??? ??
??? ?
??? ?? ????? ? ???? ??? ????? ?
??? ? ??
??? ? ?
?? ?? ??
???? ? ?????? ??
??? ??
?? ?? ??
??
? ??? ?? ??? ? ??? ???, ??? ??? ??? ????? ? ?? ?????
Chapter 15.indd   166 7/9/2025   6:47:16 PM
Page 2


??????????
?????????
? ?
??? —  
????????? ??
??????? ? ??? ???? —
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ? ?? ??? ????? ?????? ???? ?????? ?? ? ???
??? ? ??? ?? ? ?? ??? ????? ??? ? ??? ???? ?????? ?? ? ???
? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ? ?? ??? ?????? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ???? ????? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?????? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ? ?????? ????? ?? ??? ????? ?????? ????, ???? ??? ?? ?? ??
? ?????? ???? ?? ????? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?, ??? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ????, ? ?? ??? ?? ??? ?????? ? ?? ??? ???
? ?
? —  
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ??
? ??
??? ? ?
???
??? ? ??? ??
? ??
??? ? ?
???
? ?? ??? ??
??? ? ?
??? ??? ??
?? ??
? ? ???? ??
?? ?? ??
??? ??? ??
??? ?
??? ?? ????? ? ???? ??? ????? ?
??? ? ??
??? ? ?
?? ?? ??
???? ? ?????? ??
??? ??
?? ?? ??
??
? ??? ?? ??? ? ??? ???, ??? ??? ??? ????? ? ?? ?????
Chapter 15.indd   166 7/9/2025   6:47:16 PM
( ?)  ?????????? 167
??? ? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ? ??? ? ????? ? ?????
??? ? ??? ????? ? ????? ????? ??? ? ??? ? ????? ? ? ????? ? ??? ?
? ?? ??? ????? ????
??? ??? ??? ? ?? ? ? ?? ??? ? ??? ? ? ???? ??? ? ??? ??
? ? ???? ???? ?? ????
??? ??? ????
??? ? ? ? ???? ? ??? ?? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ?? ????? ????
??? ??? ????
??? ? ??? ?? ? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ? ??? ? ? ????? ? ??? ??? ?????? ??? ?? ???? ?? ?????
? ?????? ? ???? , ? ???? ? ????? ? ??? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ????? ? ?? ????? ??? ?? ??? ? ??? ? ??? ? ??? ? ????? ??? ? ?????
??? ? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ???? ?? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ?????? ?????? ?????? ?? ?? ?? ? ?????
??? ? ?????
??? ?
??? ? ??? ?????? ? ?????? ????? ??? ? ??? ?????
??? ?? ?????
??? ? ?? ?
? ??
? ?? ??? ????? ????? ??? ???? ?? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ????? ?? ?
? ? ???? ???? ?? ????? ??? ????? ? ? ? ???? ?? ?
? ??? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ?? ????? ????? ??? ????? ? ??? ?? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ?? ?
? ???? ?????? ????? ???? ?? ????
? ?????? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ???? ?? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ?????? ??? ?????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ? ??? ?????
??? ? ??? ?????
??? ?
Chapter 15.indd   167 7/9/2025   6:47:17 PM
Page 3


??????????
?????????
? ?
??? —  
????????? ??
??????? ? ??? ???? —
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ? ?? ??? ????? ?????? ???? ?????? ?? ? ???
??? ? ??? ?? ? ?? ??? ????? ??? ? ??? ???? ?????? ?? ? ???
? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ? ?? ??? ?????? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ???? ????? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?????? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ? ?????? ????? ?? ??? ????? ?????? ????, ???? ??? ?? ?? ??
? ?????? ???? ?? ????? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?, ??? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ????, ? ?? ??? ?? ??? ?????? ? ?? ??? ???
? ?
? —  
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ??
? ??
??? ? ?
???
??? ? ??? ??
? ??
??? ? ?
???
? ?? ??? ??
??? ? ?
??? ??? ??
?? ??
? ? ???? ??
?? ?? ??
??? ??? ??
??? ?
??? ?? ????? ? ???? ??? ????? ?
??? ? ??
??? ? ?
?? ?? ??
???? ? ?????? ??
??? ??
?? ?? ??
??
? ??? ?? ??? ? ??? ???, ??? ??? ??? ????? ? ?? ?????
Chapter 15.indd   166 7/9/2025   6:47:16 PM
( ?)  ?????????? 167
??? ? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ? ??? ? ????? ? ?????
??? ? ??? ????? ? ????? ????? ??? ? ??? ? ????? ? ? ????? ? ??? ?
? ?? ??? ????? ????
??? ??? ??? ? ?? ? ? ?? ??? ? ??? ? ? ???? ??? ? ??? ??
? ? ???? ???? ?? ????
??? ??? ????
??? ? ? ? ???? ? ??? ?? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ?? ????? ????
??? ??? ????
??? ? ??? ?? ? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ? ??? ? ? ????? ? ??? ??? ?????? ??? ?? ???? ?? ?????
? ?????? ? ???? , ? ???? ? ????? ? ??? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ????? ? ?? ????? ??? ?? ??? ? ??? ? ??? ? ??? ? ????? ??? ? ?????
??? ? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ???? ?? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ?????? ?????? ?????? ?? ?? ?? ? ?????
??? ? ?????
??? ?
??? ? ??? ?????? ? ?????? ????? ??? ? ??? ?????
??? ?? ?????
??? ? ?? ?
? ??
? ?? ??? ????? ????? ??? ???? ?? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ????? ?? ?
? ? ???? ???? ?? ????? ??? ????? ? ? ? ???? ?? ?
? ??? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ?? ????? ????? ??? ????? ? ??? ?? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ?? ?
? ???? ?????? ????? ???? ?? ????
? ?????? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ???? ?? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ?????? ??? ?????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ? ??? ?????
??? ? ??? ?????
??? ?
Chapter 15.indd   167 7/9/2025   6:47:17 PM
??????    ??? ?
168
???? ? ? — 
?? ?-???? ??????? ?
????? ? ??? ?????? ?–
?? ?-???? ??????? ??? ???? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ????? ? ????? ?? ????? ?? ?????? ????? ?? ????? ?? ? ????? ?? ?
??? ? ??? ????? ? ?? ????? ?? ?????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ????? ?? ? ????? ???
? ?? ??? ?????? ?????
??? ??? ???? ? ?? ? ? ?? ??? ????? ?? ? ????? ?? ?? ??? ????? ?????
? ? ???? ????? ?? ?????
??? ??? ?????
??? ? ? ? ???? ????? ???? ????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ?
??? ?? ?????? ?????
??? ??? ?????
??? ? ??? ?? ????? ????
????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ?
??? ? ?????? ????? ?? ??????? ? ??? ? ????? ???? ????? ???? ????? ?? ??? ? ?????? ???? ?? ????? ?? ??????
? ?????? ????? ?? ??? ????? ???? ????? ?? ?
? ??? ?? ??? ? ??? ????? ? ??? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ?? ? ?? ? ??? ???? ??? ??? ????? ?? ? ??? ????? ?? ?
???????-?? ????? ??
??? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???????-?? ???
??? ? —
 ????????? ??? ???? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ???? ???? ? ???? ?
??? ? ??? ???? ?? ????? ???? ??? ? ??? ????? ? ???? ? ?????
? ?? ??? ???? ???
??? ??? ??? ?? ? ? ?? ??? ???? ? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ???
??? ??? ???
??? ? ? ? ???? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ???
??? ??? ???
??? ? ??? ?? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ????? ? ??? ? ???? ?? ???? ?? ??????? ? ?????? ???? ??? ?? ????
? ?????? ???? ??? ???? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ??? ? ??? ????? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ??? ???? ? ??? ???? ?
Chapter 15.indd   168 7/9/2025   6:47:17 PM
Page 4


??????????
?????????
? ?
??? —  
????????? ??
??????? ? ??? ???? —
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ? ?? ??? ????? ?????? ???? ?????? ?? ? ???
??? ? ??? ?? ? ?? ??? ????? ??? ? ??? ???? ?????? ?? ? ???
? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ? ?? ??? ?????? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ???? ????? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?????? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ? ?????? ????? ?? ??? ????? ?????? ????, ???? ??? ?? ?? ??
? ?????? ???? ?? ????? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?, ??? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ????, ? ?? ??? ?? ??? ?????? ? ?? ??? ???
? ?
? —  
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ??
? ??
??? ? ?
???
??? ? ??? ??
? ??
??? ? ?
???
? ?? ??? ??
??? ? ?
??? ??? ??
?? ??
? ? ???? ??
?? ?? ??
??? ??? ??
??? ?
??? ?? ????? ? ???? ??? ????? ?
??? ? ??
??? ? ?
?? ?? ??
???? ? ?????? ??
??? ??
?? ?? ??
??
? ??? ?? ??? ? ??? ???, ??? ??? ??? ????? ? ?? ?????
Chapter 15.indd   166 7/9/2025   6:47:16 PM
( ?)  ?????????? 167
??? ? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ? ??? ? ????? ? ?????
??? ? ??? ????? ? ????? ????? ??? ? ??? ? ????? ? ? ????? ? ??? ?
? ?? ??? ????? ????
??? ??? ??? ? ?? ? ? ?? ??? ? ??? ? ? ???? ??? ? ??? ??
? ? ???? ???? ?? ????
??? ??? ????
??? ? ? ? ???? ? ??? ?? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ?? ????? ????
??? ??? ????
??? ? ??? ?? ? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ? ??? ? ? ????? ? ??? ??? ?????? ??? ?? ???? ?? ?????
? ?????? ? ???? , ? ???? ? ????? ? ??? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ????? ? ?? ????? ??? ?? ??? ? ??? ? ??? ? ??? ? ????? ??? ? ?????
??? ? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ???? ?? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ?????? ?????? ?????? ?? ?? ?? ? ?????
??? ? ?????
??? ?
??? ? ??? ?????? ? ?????? ????? ??? ? ??? ?????
??? ?? ?????
??? ? ?? ?
? ??
? ?? ??? ????? ????? ??? ???? ?? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ????? ?? ?
? ? ???? ???? ?? ????? ??? ????? ? ? ? ???? ?? ?
? ??? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ?? ????? ????? ??? ????? ? ??? ?? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ?? ?
? ???? ?????? ????? ???? ?? ????
? ?????? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ???? ?? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ?????? ??? ?????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ? ??? ?????
??? ? ??? ?????
??? ?
Chapter 15.indd   167 7/9/2025   6:47:17 PM
??????    ??? ?
168
???? ? ? — 
?? ?-???? ??????? ?
????? ? ??? ?????? ?–
?? ?-???? ??????? ??? ???? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ????? ? ????? ?? ????? ?? ?????? ????? ?? ????? ?? ? ????? ?? ?
??? ? ??? ????? ? ?? ????? ?? ?????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ????? ?? ? ????? ???
? ?? ??? ?????? ?????
??? ??? ???? ? ?? ? ? ?? ??? ????? ?? ? ????? ?? ?? ??? ????? ?????
? ? ???? ????? ?? ?????
??? ??? ?????
??? ? ? ? ???? ????? ???? ????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ?
??? ?? ?????? ?????
??? ??? ?????
??? ? ??? ?? ????? ????
????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ?
??? ? ?????? ????? ?? ??????? ? ??? ? ????? ???? ????? ???? ????? ?? ??? ? ?????? ???? ?? ????? ?? ??????
? ?????? ????? ?? ??? ????? ???? ????? ?? ?
? ??? ?? ??? ? ??? ????? ? ??? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ?? ? ?? ? ??? ???? ??? ??? ????? ?? ? ??? ????? ?? ?
???????-?? ????? ??
??? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???????-?? ???
??? ? —
 ????????? ??? ???? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ???? ???? ? ???? ?
??? ? ??? ???? ?? ????? ???? ??? ? ??? ????? ? ???? ? ?????
? ?? ??? ???? ???
??? ??? ??? ?? ? ? ?? ??? ???? ? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ???
??? ??? ???
??? ? ? ? ???? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ???
??? ??? ???
??? ? ??? ?? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ????? ? ??? ? ???? ?? ???? ?? ??????? ? ?????? ???? ??? ?? ????
? ?????? ???? ??? ???? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ??? ? ??? ????? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ??? ???? ? ??? ???? ?
Chapter 15.indd   168 7/9/2025   6:47:17 PM
( ?)  ?????????? 169
??
? — 
????????? ?
????? ? ??? ???????-?? ???
??
? —
 ????????? ??? ???? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ? ? ? ? ??? ?????? ? ? ??? ? ??
??? ? ??? ? ?? ? ? ? ?? ? ??? ? ??? ? ??? ??? ? ??
? ?? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ? ? ?? ??? ?? ? ? ??? ??? ? ?? ??
? ? ???? ? ???? ? ??? ??? ??? ?? ? ? ? ???? ? ?? ?? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ?? ? ???? ? ? ??? ??? ??? ?? ? ??? ?? ? ?? ?? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ? ? ?? ??? ? ??? ???? ??? ? ? ?? ?? ??? ? ? ?? ??? ?????? ???? ? ? ??? ? ??? ?
? ?????? ? ?? ??? ??? ? ? ?? ? ??
? — 
????????? ??
??????? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ? ? ? ??? ? ???
??? ? ??? ? ? ? ??? ? ???
? ?? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ?
? ? ???? ? ???? ? ??? ??? ??? ?? ?
??? ?? ? ???? ? ? ??? ??? ??? ?? ?
??? ? ? ?? ??? ? ??? ???? ?????? ???? ? ? ??? ? ??? ?
? Chapter 15.indd   169 7/9/2025   6:47:17 PM
Page 5


??????????
?????????
? ?
??? —  
????????? ??
??????? ? ??? ???? —
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ? ?? ??? ????? ?????? ???? ?????? ?? ? ???
??? ? ??? ?? ? ?? ??? ????? ??? ? ??? ???? ?????? ?? ? ???
? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ? ?? ??? ?????? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ??? ? ? ? ???? ????? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?????? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ? ?????? ????? ?? ??? ????? ?????? ????, ???? ??? ?? ?? ??
? ?????? ???? ?? ????? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ?? ?, ??? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ????, ? ?? ??? ?? ??? ?????? ? ?? ??? ???
? ?
? —  
????????? ??
??????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ??
? ??
??? ? ?
???
??? ? ??? ??
? ??
??? ? ?
???
? ?? ??? ??
??? ? ?
??? ??? ??
?? ??
? ? ???? ??
?? ?? ??
??? ??? ??
??? ?
??? ?? ????? ? ???? ??? ????? ?
??? ? ??
??? ? ?
?? ?? ??
???? ? ?????? ??
??? ??
?? ?? ??
??
? ??? ?? ??? ? ??? ???, ??? ??? ??? ????? ? ?? ?????
Chapter 15.indd   166 7/9/2025   6:47:16 PM
( ?)  ?????????? 167
??? ? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ? ??? ? ????? ? ?????
??? ? ??? ????? ? ????? ????? ??? ? ??? ? ????? ? ? ????? ? ??? ?
? ?? ??? ????? ????
??? ??? ??? ? ?? ? ? ?? ??? ? ??? ? ? ???? ??? ? ??? ??
? ? ???? ???? ?? ????
??? ??? ????
??? ? ? ? ???? ? ??? ?? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ?? ????? ????
??? ??? ????
??? ? ??? ?? ? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ? ??? ? ? ????? ? ??? ??? ?????? ??? ?? ???? ?? ?????
? ?????? ? ???? , ? ???? ? ????? ? ??? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ????? ? ?? ????? ??? ?? ??? ? ??? ? ??? ? ??? ? ????? ??? ? ?????
??? ? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ???? ?? — 
????????? ?
????? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ?????? ?????? ?????? ?? ?? ?? ? ?????
??? ? ?????
??? ?
??? ? ??? ?????? ? ?????? ????? ??? ? ??? ?????
??? ?? ?????
??? ? ?? ?
? ??
? ?? ??? ????? ????? ??? ???? ?? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ????? ?? ?
? ? ???? ???? ?? ????? ??? ????? ? ? ? ???? ?? ?
? ??? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ?? ????? ????? ??? ????? ? ??? ?? ?? ?
? ?? ???? ?
??? ??? ???? ?
??? ?
??? ? ????? ???? ?? ?????? ? ??? ? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ?? ?
? ???? ?????? ????? ???? ?? ????
? ?????? ?? ?
? ?? ?? ?
? ??? ???? ?? ? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ?????? ??? ?????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ? ? ??? ?????
??? ? ??? ?????
??? ?
Chapter 15.indd   167 7/9/2025   6:47:17 PM
??????    ??? ?
168
???? ? ? — 
?? ?-???? ??????? ?
????? ? ??? ?????? ?–
?? ?-???? ??????? ??? ???? ? ??? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ????? ? ????? ?? ????? ?? ?????? ????? ?? ????? ?? ? ????? ?? ?
??? ? ??? ????? ? ?? ????? ?? ?????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ????? ?? ? ????? ???
? ?? ??? ?????? ?????
??? ??? ???? ? ?? ? ? ?? ??? ????? ?? ? ????? ?? ?? ??? ????? ?????
? ? ???? ????? ?? ?????
??? ??? ?????
??? ? ? ? ???? ????? ???? ????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ?
??? ?? ?????? ?????
??? ??? ?????
??? ? ??? ?? ????? ????
????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ?
??? ? ?????? ????? ?? ??????? ? ??? ? ????? ???? ????? ???? ????? ?? ??? ? ?????? ???? ?? ????? ?? ??????
? ?????? ????? ?? ??? ????? ???? ????? ?? ?
? ??? ?? ??? ? ??? ????? ? ??? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ?? ? ?? ? ??? ???? ??? ??? ????? ?? ? ??? ????? ?? ?
???????-?? ????? ??
??? ? — 
? ???????? ?
????? ? ??? ???????-?? ???
??? ? —
 ????????? ??? ???? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ? ????? ????? ?????? ???? ???? ? ???? ?
??? ? ??? ???? ?? ????? ???? ??? ? ??? ????? ? ???? ? ?????
? ?? ??? ???? ???
??? ??? ??? ?? ? ? ?? ??? ???? ? ?????? ??? ???? ? ??
? ? ???? ??? ?? ???
??? ??? ???
??? ? ? ? ???? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ?? ???? ???
??? ??? ???
??? ? ??? ?? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?
??? ? ???? ??? ?? ????? ? ??? ? ???? ?? ???? ?? ??????? ? ?????? ???? ??? ?? ????
? ?????? ???? ??? ???? ?? ?????
? ??? ?? ??? ? ??? ??? ? ??? ????? ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ???? ??? ???? ? ??? ???? ?
Chapter 15.indd   168 7/9/2025   6:47:17 PM
( ?)  ?????????? 169
??
? — 
????????? ?
????? ? ??? ???????-?? ???
??
? —
 ????????? ??? ???? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ? ? ? ? ??? ?????? ? ? ??? ? ??
??? ? ??? ? ?? ? ? ? ?? ? ??? ? ??? ? ??? ??? ? ??
? ?? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ? ? ?? ??? ?? ? ? ??? ??? ? ?? ??
? ? ???? ? ???? ? ??? ??? ??? ?? ? ? ? ???? ? ?? ?? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ?? ? ???? ? ? ??? ??? ??? ?? ? ??? ?? ? ?? ?? ? ??? ??? ? ??? ?
??? ? ? ?? ??? ? ??? ???? ??? ? ? ?? ?? ??? ? ? ?? ??? ?????? ???? ? ? ??? ? ??? ?
? ?????? ? ?? ??? ??? ? ? ?? ? ??
? — 
????????? ??
??????? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ? ? ? ??? ? ???
??? ? ??? ? ? ? ??? ? ???
? ?? ??? ??? ? ? ??? ??? ??? ?
? ? ???? ? ???? ? ??? ??? ??? ?? ?
??? ?? ? ???? ? ? ??? ??? ??? ?? ?
??? ? ? ?? ??? ? ??? ???? ?????? ???? ? ? ??? ? ??? ?
? Chapter 15.indd   169 7/9/2025   6:47:17 PM
??????    ??? ?
170
??? ? — 
????????? ?
????? ? ??? ???????-?? ???
??? ? —
 ????????? ??? ???? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ?? ?? ??? ???? ?????? ?? ?? ???? ????
??? ? ??? ???? ??? ???? ? ??? ? ??? ????? ???? ????
? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ?? ? ? ??? ??? ?? ??
? ? ???? ????? ??? ??? ??? ? ? ? ???? ??? ?? ??? ??? ??? ?
??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ? ??? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ?
??? ? ??? ?? ?? ? ????? ??? ? ??? ?? ?? ?? ? ?? ??? ?????? ???? ? ? ?? ?? ? ??
? ?????? ??? ??? ?? ?? ? ?? ? ??? ? —
 ????????? ??
??????? ? ??? ???????-?? ???
?????? ?? ?????? ? ??????? ? ?? ????? ? ?????? ???? ???? ?????
??? ? ??? ???? ???? ?????
? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ?? ??
? ? ???? ????? ??? ??? ??? ?
??? ?? ????? ? ??? ??? ??? ?
??? ? ??? ?? ?? ? ????? ?????? ???? ? ? ?? ?? ? ??
? — ??? ?? ?????- ?????? —
Chapter 15.indd   170 7/9/2025   6:47:18 PM
Read More
12 videos|104 docs|13 tests

FAQs on NCERT Textbook: शब्दरूपाणि - Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

1. शब्दरूपाणि क्या होते हैं और इनका महत्व क्या है ?
Ans. शब्दरूपाणि शब्दों के विभिन्न रूपों का अध्ययन करते हैं, जिनमें संज्ञा, क्रिया, विशेषण आदि के रूप शामिल होते हैं। ये रूप भाषा की संरचना को समझने में मदद करते हैं और वाक्यों के निर्माण में महत्वपूर्ण होते हैं। शब्दरूपाणि का अध्ययन भाषा की व्याकरण को सुदृढ़ करता है और सही शब्द चयन में सहायता करता है।
2. शब्दों के रूपों को पहचानने के लिए कौन-कौन से नियम होते हैं ?
Ans. शब्दों के रूपों को पहचानने के लिए कुछ सामान्य नियम होते हैं, जैसे कि संज्ञाओं के लिंग (पुल्लिंग और स्त्रीलिंग) के अनुसार उनके रूप बदलते हैं। क्रियाओं के रूप भी काल के अनुसार बदलते हैं, जैसे वर्तमान, भूत और भविष्य काल में। इसके अलावा, विशेषणों के रूप भी संज्ञा के लिंग और संख्या के अनुसार बदलते हैं।
3. शब्दरूपाणि का अध्ययन करने से किस प्रकार का लाभ होता है ?
Ans. शब्दरूपाणि का अध्ययन करने से छात्रों को भाषा की गहराई से समझने में मदद मिलती है। यह उन्हें सही व्याकरणिक रूपों का चयन करने में सक्षम बनाता है, जिससे वे अपने विचारों को स्पष्टता से व्यक्त कर सकते हैं। इससे लेखन कौशल में सुधार होता है और भाषा ज्ञान में वृद्धि होती है।
4. शब्दरूपाणि के अंतर्गत कौन-कौन से प्रमुख रूप शामिल होते हैं ?
Ans. शब्दरूपाणि के अंतर्गत प्रमुख रूपों में संज्ञा, क्रिया, विशेषण, और अव्यय शामिल होते हैं। संज्ञा के लिंग और संख्या के अनुसार रूप बदलते हैं, क्रियाओं के रूप काल के अनुसार बदलते हैं, और विशेषण संज्ञा के लिंग और संख्या के अनुसार भिन्न होते हैं।
5. शब्दरूपाणि का अभ्यास कैसे किया जा सकता है ?
Ans. शब्दरूपाणि का अभ्यास करने के लिए छात्रों को नियमित रूप से शब्दों के विभिन्न रूपों का अध्ययन करना चाहिए। उन्हें विभिन्न व्याकरणिक पहेलियाँ और अभ्यास प्रश्न हल करने चाहिए। साथ ही, वाचन और लेखन के दौरान सही रूपों का प्रयोग करके वे अपने ज्ञान को और मजबूत कर सकते हैं।
Related Searches

Exam

,

NCERT Textbook: शब्दरूपाणि | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

,

ppt

,

Sample Paper

,

Semester Notes

,

Summary

,

Previous Year Questions with Solutions

,

Free

,

NCERT Textbook: शब्दरूपाणि | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

,

Objective type Questions

,

practice quizzes

,

Viva Questions

,

MCQs

,

pdf

,

shortcuts and tricks

,

video lectures

,

Extra Questions

,

mock tests for examination

,

study material

,

Important questions

,

past year papers

,

NCERT Textbook: शब्दरूपाणि | Sanskrit (Deepakam) Class 8 - New NCERT - Class 8

;