NCERT Textbook: भारत, अर्थात इंडिया | सामाजिक विज्ञान (समाज का अध्ययन: भारत या उसके आगे) कक्षा 6 - Class 6 PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


75
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?????, ?? ?? ??? ?
?????? ?? ?????? ?? 5
???? ??? ?? ??
?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??
????? ?? ? ???? ?? ???? ?? ?? ? ?, 
?? ????? ? ?? ?? ??
????? ? ? ??? ?? ???? ?????? ?? ???????? ?? ? ???? ?
?? 
?? ???
— ?? ? ????
??
?? ?? 5.1 — 2300 ???? ? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?  
(???? ?? ??? ? ? ?? ?? ????? ?? ??)
1. ???? ?? ?? ? ? ?? ? ?????? ? ?? 
??? ? ????
2. ???? ? ? ?
? ? ?? ???? ??? ?? ? ? ??
???????
?? ?? 
 
?????
Chapter 5.indd   75 21-04-2025   2.51.01 PM
Reprint 2025-26
Page 2


75
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?????, ?? ?? ??? ?
?????? ?? ?????? ?? 5
???? ??? ?? ??
?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??
????? ?? ? ???? ?? ???? ?? ?? ? ?, 
?? ????? ? ?? ?? ??
????? ? ? ??? ?? ???? ?????? ?? ???????? ?? ? ???? ?
?? 
?? ???
— ?? ? ????
??
?? ?? 5.1 — 2300 ???? ? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?  
(???? ?? ??? ? ? ?? ?? ????? ?? ??)
1. ???? ?? ?? ? ? ?? ? ?????? ? ?? 
??? ? ????
2. ???? ? ? ?
? ? ?? ???? ??? ?? ? ? ??
???????
?? ?? 
 
?????
Chapter 5.indd   75 21-04-2025   2.51.01 PM
Reprint 2025-26
76
???? ?? ?? ??? : ???? ?? ??? ? ???  
???? ? ? ??????
?? ?? 5.2 — ????? ? ?? ????? ?? ?? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ?? ??? ??? ????
?? ??? ? ???
???? ???
???????? ???
?????? ???
? ? ???? ???
??? ?? ??? ???
?
???? ?? ?????
??? ????
??? ??? ? ??
?? ??
? ?
? ?
????? ???
????? ??? ???
????? ?? ?? ???
???? ??? ???
???? ?? ???
??????? ???
??? ???? ???
???? ???
????? ???
????? ???
?? ??? ? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
??? ??????
?.
?. 
?. ??. 
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
Chapter 5.indd   76 07-04-2025   4.40.36 PM
Reprint 2025-26
Page 3


75
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?????, ?? ?? ??? ?
?????? ?? ?????? ?? 5
???? ??? ?? ??
?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??
????? ?? ? ???? ?? ???? ?? ?? ? ?, 
?? ????? ? ?? ?? ??
????? ? ? ??? ?? ???? ?????? ?? ???????? ?? ? ???? ?
?? 
?? ???
— ?? ? ????
??
?? ?? 5.1 — 2300 ???? ? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?  
(???? ?? ??? ? ? ?? ?? ????? ?? ??)
1. ???? ?? ?? ? ? ?? ? ?????? ? ?? 
??? ? ????
2. ???? ? ? ?
? ? ?? ???? ??? ?? ? ? ??
???????
?? ?? 
 
?????
Chapter 5.indd   75 21-04-2025   2.51.01 PM
Reprint 2025-26
76
???? ?? ?? ??? : ???? ?? ??? ? ???  
???? ? ? ??????
?? ?? 5.2 — ????? ? ?? ????? ?? ?? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ?? ??? ??? ????
?? ??? ? ???
???? ???
???????? ???
?????? ???
? ? ???? ???
??? ?? ??? ???
?
???? ?? ?????
??? ????
??? ??? ? ??
?? ??
? ?
? ?
????? ???
????? ??? ???
????? ?? ?? ???
???? ??? ???
???? ?? ???
??????? ???
??? ???? ???
???? ???
????? ???
????? ???
?? ??? ? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
??? ??????
?.
?. 
?. ??. 
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
Chapter 5.indd   76 07-04-2025   4.40.36 PM
Reprint 2025-26
77
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?? ?? ???? ?? ??
???? ?????? ??, ?? ??? ???????? ??????, ??? ? ?? ?? ?? 
? ? ?
???? ??? ??????? ?? 500, 2000 ?? 5000 ???? ?
???? ?? ?? ??? ? ?? ???? ? ? ? 
?? ??? ?? ?? ?? ??: ‘?????? ??????? ??’ ???? ???? ??? ? ???? -???? ? ?? ??? ??? ?? 
???? ?????? ?? ????? ??? ???? ?????? ?? ???? ?? ?? ???? ? ? ???? ?? ????? ? ? 
???? ??? ?? ? ??? ? ???? ???, ??? ?????
??? ???????? ???? ?? ?? ??? ? ? ?? ??
?? ? ?? ??? ?? ?????? ??????? ?? ? ? ?? ?? ? ?? ?? ??? ?? ?? ??? 
?? ?? ?? ?? ?? ? -?? ? ?? ?? ??? ?? ? ????? ? ??? ?? ?? ?? ??? ??? ? ????
??? ??? ? ? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ? ?? ??? ?? ?? ????? ?? ??????? ?? ?? ??
??
???? ? ? 
?? ??? ?? ? ???? ?? ?
????? ???? ??? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?
??? ???, ????? ??? ?? ??? ??????? ??? 
?? ??? ?
???? ?? ????????? ??? ?? ?? ? ????
?? ??? ?? ??  
?? ??? ?? ?? 
???? ????? ??? 
???? ????
???? 5.3 — ?????? ??????? ?? ?? ????-? ??? ?? ?????
?????????? ?? ????? 
???? ?? ?? ?? ??????
????? ???? ?? ???? 
?? ?? ?? ?? ?? ??? ?? 
????? 7 ??? ??????? ?? 
?? ?????? ? ??? ?
???? ? ??? 
?? ?? ?? ??? ??????? ?? ? ? 
?? ?-????? ?? ?? ??? ?? 
? ?? ‘??? ? ?????’ ?? ???? 
‘??? ??? ??? ?? ?
??? ’ 
??? ‘?????’ ?? ? ??
??
? ?? 
??? ?? ?? ??? ??? 
??
??
? ? ?? ?? ????? ??: 
?? ? ?? ?? ? ??
??? ??? ? ? ?? 
?? ? ?? ???? ?? ???? ??? 
???? ? ? ?? ? ?? ????? ? ? 
? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ???? 
???? ?? ?? ???
????? ???
?? ??? ? ???
?? ??? ? ???
??? ???? ???
????? ???
??????? ???
???? ?? ???
?????? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
???? ???
???? ???
Chapter 5.indd   77 21-04-2025   2.52.06 PM
Reprint 2025-26
Page 4


75
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?????, ?? ?? ??? ?
?????? ?? ?????? ?? 5
???? ??? ?? ??
?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??
????? ?? ? ???? ?? ???? ?? ?? ? ?, 
?? ????? ? ?? ?? ??
????? ? ? ??? ?? ???? ?????? ?? ???????? ?? ? ???? ?
?? 
?? ???
— ?? ? ????
??
?? ?? 5.1 — 2300 ???? ? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?  
(???? ?? ??? ? ? ?? ?? ????? ?? ??)
1. ???? ?? ?? ? ? ?? ? ?????? ? ?? 
??? ? ????
2. ???? ? ? ?
? ? ?? ???? ??? ?? ? ? ??
???????
?? ?? 
 
?????
Chapter 5.indd   75 21-04-2025   2.51.01 PM
Reprint 2025-26
76
???? ?? ?? ??? : ???? ?? ??? ? ???  
???? ? ? ??????
?? ?? 5.2 — ????? ? ?? ????? ?? ?? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ?? ??? ??? ????
?? ??? ? ???
???? ???
???????? ???
?????? ???
? ? ???? ???
??? ?? ??? ???
?
???? ?? ?????
??? ????
??? ??? ? ??
?? ??
? ?
? ?
????? ???
????? ??? ???
????? ?? ?? ???
???? ??? ???
???? ?? ???
??????? ???
??? ???? ???
???? ???
????? ???
????? ???
?? ??? ? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
??? ??????
?.
?. 
?. ??. 
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
Chapter 5.indd   76 07-04-2025   4.40.36 PM
Reprint 2025-26
77
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?? ?? ???? ?? ??
???? ?????? ??, ?? ??? ???????? ??????, ??? ? ?? ?? ?? 
? ? ?
???? ??? ??????? ?? 500, 2000 ?? 5000 ???? ?
???? ?? ?? ??? ? ?? ???? ? ? ? 
?? ??? ?? ?? ?? ??: ‘?????? ??????? ??’ ???? ???? ??? ? ???? -???? ? ?? ??? ??? ?? 
???? ?????? ?? ????? ??? ???? ?????? ?? ???? ?? ?? ???? ? ? ???? ?? ????? ? ? 
???? ??? ?? ? ??? ? ???? ???, ??? ?????
??? ???????? ???? ?? ?? ??? ? ? ?? ??
?? ? ?? ??? ?? ?????? ??????? ?? ? ? ?? ?? ? ?? ?? ??? ?? ?? ??? 
?? ?? ?? ?? ?? ? -?? ? ?? ?? ??? ?? ? ????? ? ??? ?? ?? ?? ??? ??? ? ????
??? ??? ? ? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ? ?? ??? ?? ?? ????? ?? ??????? ?? ?? ??
??
???? ? ? 
?? ??? ?? ? ???? ?? ?
????? ???? ??? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?
??? ???, ????? ??? ?? ??? ??????? ??? 
?? ??? ?
???? ?? ????????? ??? ?? ?? ? ????
?? ??? ?? ??  
?? ??? ?? ?? 
???? ????? ??? 
???? ????
???? 5.3 — ?????? ??????? ?? ?? ????-? ??? ?? ?????
?????????? ?? ????? 
???? ?? ?? ?? ??????
????? ???? ?? ???? 
?? ?? ?? ?? ?? ??? ?? 
????? 7 ??? ??????? ?? 
?? ?????? ? ??? ?
???? ? ??? 
?? ?? ?? ??? ??????? ?? ? ? 
?? ?-????? ?? ?? ??? ?? 
? ?? ‘??? ? ?????’ ?? ???? 
‘??? ??? ??? ?? ?
??? ’ 
??? ‘?????’ ?? ? ??
??
? ?? 
??? ?? ?? ??? ??? 
??
??
? ? ?? ?? ????? ??: 
?? ? ?? ?? ? ??
??? ??? ? ? ?? 
?? ? ?? ???? ?? ???? ??? 
???? ? ? ?? ? ?? ????? ? ? 
? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ???? 
???? ?? ?? ???
????? ???
?? ??? ? ???
?? ??? ? ???
??? ???? ???
????? ???
??????? ???
???? ?? ???
?????? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
???? ???
???? ???
Chapter 5.indd   77 21-04-2025   2.52.06 PM
Reprint 2025-26
78
???? ?? ?? ??? : ???? ?? ??? ? ???  
???? ? ? ??????
???????, ???? ? ? ???? ???? ?? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? (??? ? ???? ??? ?? ‘????? ??
???? ?? ? 
?????? ? ? ? ?? ?? ??
??????’ ????? ??? ???????)? ?? ? ? ??? ?? ?? ?? ????? ???? ?? ????? 
?? ?
?? ???? ?? ?? ??? ??, ???? – ?? ???? ? (???? ?? ?? ? ???? ?), ?
? ???? ??? (?? 
??????? ?? ???), ?
?? (?
???? ?? ???), ?? ????? ?? ? (?
? ?-?
? ? ??? ?? ???), 
?? ? (?? ?? ?? ?) ?? ?? ?? (???? ?? ?? ? ? ??) ?? ?????
??? ???? ?????? ??? ?? ???? ?? 79 ?? ??? ???? (???? 5.4) ??? ??? ?? ? ? ? ?? ????? ?? ?? ? ?? ?? ???? ???? 
???? ?? ? ?? ????? ?? ???? ??? ? ??? ??, ???? ? ?? ? ??????
???? ? ??? ???? ?? ??
?? ? ?????? ??????? ?? ? ? ??? ?? ??? ?? ??? ?
???? ?? ?? ?? 
?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?????? ??? ???? ? ??? ? ??, ??? ?? ?? ?? ? ?? ? ? ? ???? ???? 
???? ??? ??????? ??? ‘????? ???’ ? ? ? ‘?? ?
??? ??’ ??? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ? ? ? 
???? ?? ????? ??: ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??.?
?.?
?. ?? ?
? ? ??? ?????? ?
???? ?? ??  
??????? ? ???? ??? ? ??? ? ??
???? ??? ‘????? ???’ ????? ??? ?? ??
?? ? ??????? ?? ? ? ??? ?? ?
??? ??? ?? ?? 
?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ? ????? ?? ????? ? ? ??? ? ????? ? ???? ????? ??? ?? ??? ‘???’ 
? ? ??? ?? ??? ‘???’ ?? ??? ?? ?? ? ?????? ? ????? ??? ? ??? ?? ? ??? ? ?? ???? ???? 
????? ?? ????? ? ? ?? ?? ?
?? ????? ??
?? ?? ??? ??? ? ? ?? ???? ??? ?????? ????????
? 
? ? ??? ‘???’ ??? ? ????? ? ? ???
?
? ?? ? ??? ‘?? ?
??? ??’ ?? ??? ‘???
?? ? ??? ? ? ?? ? ? ?? ??’ ?? ??? ?? ??? ? ? ??? 
???? ??? ???? ???? ???? ?? ????? ? ???? ?? ?? ?? ‘?? ?
?? ???? ’, ‘??????? ??? ? ?? 
???
?? ? ??? ’ ??? ?? ??? ? ???? ??? ?? ?
??? ?? ?????? ??????? ?? ?? ? ????? ?? ????
???? ? ??? ?? ?
??
?? ??? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?
?? ? ? ?? ??? ?? — 
???? ??? ???? ??, ?? ?? ? ???? ??? ?? ??? ??? ???????? ??? ? ? ??? ?? ???? ???? 
?? ???? 250 ??.?
?.?
?. ??? ???? ???? ???? ?? ?? ???????, ?? ???? ? ????? ??? ?? ?? ?? 
??????? ?? ?? ? ???? ????? ?? ?? ??? ?? ???? ? ??? ??? ‘?? ?
??? ??’ ?? ?
??
???? ???? ?? ? ???? 
???? ? ? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ????? ?? ? ? ??
???????, ???? ??? ? ?? ?? ? 
?? ?? ? ???? ?? ??? ? ? ? ??? ? ????? ? ? ??
Chapter 5.indd   78 07-04-2025   4.40.36 PM
Reprint 2025-26
Page 5


75
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?????, ?? ?? ??? ?
?????? ?? ?????? ?? 5
???? ??? ?? ??
?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??
????? ?? ? ???? ?? ???? ?? ?? ? ?, 
?? ????? ? ?? ?? ??
????? ? ? ??? ?? ???? ?????? ?? ???????? ?? ? ???? ?
?? 
?? ???
— ?? ? ????
??
?? ?? 5.1 — 2300 ???? ? ???? ?? ???? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?  
(???? ?? ??? ? ? ?? ?? ????? ?? ??)
1. ???? ?? ?? ? ? ?? ? ?????? ? ?? 
??? ? ????
2. ???? ? ? ?
? ? ?? ???? ??? ?? ? ? ??
???????
?? ?? 
 
?????
Chapter 5.indd   75 21-04-2025   2.51.01 PM
Reprint 2025-26
76
???? ?? ?? ??? : ???? ?? ??? ? ???  
???? ? ? ??????
?? ?? 5.2 — ????? ? ?? ????? ?? ?? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ?? ??? ??? ????
?? ??? ? ???
???? ???
???????? ???
?????? ???
? ? ???? ???
??? ?? ??? ???
?
???? ?? ?????
??? ????
??? ??? ? ??
?? ??
? ?
? ?
????? ???
????? ??? ???
????? ?? ?? ???
???? ??? ???
???? ?? ???
??????? ???
??? ???? ???
???? ???
????? ???
????? ???
?? ??? ? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
??? ??????
?.
?. 
?. ??. 
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 70° ??.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?. 40° ?.
Chapter 5.indd   76 07-04-2025   4.40.36 PM
Reprint 2025-26
77
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?? ?? ???? ?? ??
???? ?????? ??, ?? ??? ???????? ??????, ??? ? ?? ?? ?? 
? ? ?
???? ??? ??????? ?? 500, 2000 ?? 5000 ???? ?
???? ?? ?? ??? ? ?? ???? ? ? ? 
?? ??? ?? ?? ?? ??: ‘?????? ??????? ??’ ???? ???? ??? ? ???? -???? ? ?? ??? ??? ?? 
???? ?????? ?? ????? ??? ???? ?????? ?? ???? ?? ?? ???? ? ? ???? ?? ????? ? ? 
???? ??? ?? ? ??? ? ???? ???, ??? ?????
??? ???????? ???? ?? ?? ??? ? ? ?? ??
?? ? ?? ??? ?? ?????? ??????? ?? ? ? ?? ?? ? ?? ?? ??? ?? ?? ??? 
?? ?? ?? ?? ?? ? -?? ? ?? ?? ??? ?? ? ????? ? ??? ?? ?? ?? ??? ??? ? ????
??? ??? ? ? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ? ?? ??? ?? ?? ????? ?? ??????? ?? ?? ??
??
???? ? ? 
?? ??? ?? ? ???? ?? ?
????? ???? ??? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?
??? ???, ????? ??? ?? ??? ??????? ??? 
?? ??? ?
???? ?? ????????? ??? ?? ?? ? ????
?? ??? ?? ??  
?? ??? ?? ?? 
???? ????? ??? 
???? ????
???? 5.3 — ?????? ??????? ?? ?? ????-? ??? ?? ?????
?????????? ?? ????? 
???? ?? ?? ?? ??????
????? ???? ?? ???? 
?? ?? ?? ?? ?? ??? ?? 
????? 7 ??? ??????? ?? 
?? ?????? ? ??? ?
???? ? ??? 
?? ?? ?? ??? ??????? ?? ? ? 
?? ?-????? ?? ?? ??? ?? 
? ?? ‘??? ? ?????’ ?? ???? 
‘??? ??? ??? ?? ?
??? ’ 
??? ‘?????’ ?? ? ??
??
? ?? 
??? ?? ?? ??? ??? 
??
??
? ? ?? ?? ????? ??: 
?? ? ?? ?? ? ??
??? ??? ? ? ?? 
?? ? ?? ???? ?? ???? ??? 
???? ? ? ?? ? ?? ????? ? ? 
? ?? ?? ?? ?? ? ??? ? ???? 
???? ?? ?? ???
????? ???
?? ??? ? ???
?? ??? ? ???
??? ???? ???
????? ???
??????? ???
???? ?? ???
?????? ???
??? ?? ? ???
?????? ???
???? ???
???? ???
Chapter 5.indd   77 21-04-2025   2.52.06 PM
Reprint 2025-26
78
???? ?? ?? ??? : ???? ?? ??? ? ???  
???? ? ? ??????
???????, ???? ? ? ???? ???? ?? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? (??? ? ???? ??? ?? ‘????? ??
???? ?? ? 
?????? ? ? ? ?? ?? ??
??????’ ????? ??? ???????)? ?? ? ? ??? ?? ?? ?? ????? ???? ?? ????? 
?? ?
?? ???? ?? ?? ??? ??, ???? – ?? ???? ? (???? ?? ?? ? ???? ?), ?
? ???? ??? (?? 
??????? ?? ???), ?
?? (?
???? ?? ???), ?? ????? ?? ? (?
? ?-?
? ? ??? ?? ???), 
?? ? (?? ?? ?? ?) ?? ?? ?? (???? ?? ?? ? ? ??) ?? ?????
??? ???? ?????? ??? ?? ???? ?? 79 ?? ??? ???? (???? 5.4) ??? ??? ?? ? ? ? ?? ????? ?? ?? ? ?? ?? ???? ???? 
???? ?? ? ?? ????? ?? ???? ??? ? ??? ??, ???? ? ?? ? ??????
???? ? ??? ???? ?? ??
?? ? ?????? ??????? ?? ? ? ??? ?? ??? ?? ??? ?
???? ?? ?? ?? 
?????? ?? ?? ?? ?? ???? ?????? ??? ???? ? ??? ? ??, ??? ?? ?? ?? ? ?? ? ? ? ???? ???? 
???? ??? ??????? ??? ‘????? ???’ ? ? ? ‘?? ?
??? ??’ ??? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ? ? ? 
???? ?? ????? ??: ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??.?
?.?
?. ?? ?
? ? ??? ?????? ?
???? ?? ??  
??????? ? ???? ??? ? ??? ? ??
???? ??? ‘????? ???’ ????? ??? ?? ??
?? ? ??????? ?? ? ? ??? ?? ?
??? ??? ?? ?? 
?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ? ????? ?? ????? ? ? ??? ? ????? ? ???? ????? ??? ?? ??? ‘???’ 
? ? ??? ?? ??? ‘???’ ?? ??? ?? ?? ? ?????? ? ????? ??? ? ??? ?? ? ??? ? ?? ???? ???? 
????? ?? ????? ? ? ?? ?? ?
?? ????? ??
?? ?? ??? ??? ? ? ?? ???? ??? ?????? ????????
? 
? ? ??? ‘???’ ??? ? ????? ? ? ???
?
? ?? ? ??? ‘?? ?
??? ??’ ?? ??? ‘???
?? ? ??? ? ? ?? ? ? ?? ??’ ?? ??? ?? ??? ? ? ??? 
???? ??? ???? ???? ???? ?? ????? ? ???? ?? ?? ?? ‘?? ?
?? ???? ’, ‘??????? ??? ? ?? 
???
?? ? ??? ’ ??? ?? ??? ? ???? ??? ?? ?
??? ?? ?????? ??????? ?? ?? ? ????? ?? ????
???? ? ??? ?? ?
??
?? ??? ???? ?? ?????? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?
?? ? ? ?? ??? ?? — 
???? ??? ???? ??, ?? ?? ? ???? ??? ?? ??? ??? ???????? ??? ? ? ??? ?? ???? ???? 
?? ???? 250 ??.?
?.?
?. ??? ???? ???? ???? ?? ?? ???????, ?? ???? ? ????? ??? ?? ?? ?? 
??????? ?? ?? ? ???? ????? ?? ?? ??? ?? ???? ? ??? ??? ‘?? ?
??? ??’ ?? ?
??
???? ???? ?? ? ???? 
???? ? ? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ????? ?? ? ? ??
???????, ???? ??? ? ?? ?? ? 
?? ?? ? ???? ?? ??? ? ? ? ??? ? ????? ? ? ??
Chapter 5.indd   78 07-04-2025   4.40.36 PM
Reprint 2025-26
79
5 – ????, ?? ???? ?
?????
?? ?? 5.4 — ??????? ??? ? ?????? ? ? ? ?? ??? ?? ?? ?? ????? ??? ?? ?? (??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ? ?????? ?? ?? ? 
??? ?? ??? ? ?? ? ??)? ?? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ? ?? ??? ? ?? ??? ? ??? ???? ? ?, ? ?
?? ? ?? ?? ?? ? ?? ?? ???? ????? ? 
?? ????? ?? ?? ?
?? ???? ?????? ? ?? ??? ? ?? ????? ? ?? 
??? ??????
?.
?. 
?. ??. 
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?.
5° ?. 10° ?. 15° ?. 20° ?. 25° ?. 30° ?. 35° ?.
70° ??. 75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 95° ??. 65° ??.
70° ??. 75° ??. 80° ??. 85° ??. 90° ??. 95° ??. 65° ??.
Chapter 5.indd   79 07-04-2025   4.40.37 PM
Reprint 2025-26
Read More

FAQs on NCERT Textbook: भारत, अर्थात इंडिया - सामाजिक विज्ञान (समाज का अध्ययन: भारत या उसके आगे) कक्षा 6 - Class 6

1. भारत क्या है और इसका नामकरण कैसे हुआ है?
Ans. भारत, जिसे इंडिया भी कहा जाता है, एक विविधता से भरा देश है जिसका इतिहास, संस्कृति और भूगोल अद्वितीय है। इसका नाम 'भारत' संस्कृत भाषा के 'भारत' से लिया गया है, जो 'भरत' नामक एक प्राचीन राजा के नाम पर रखा गया है। 'इंडिया' नाम का उद्गम नदी 'सिंधु' से है, जिसे प्राचीन समय में 'हिंदु' कहा जाता था।
2. भारत के प्रमुख भूभागों के बारे में बताएं।
Ans. भारत का भूगोल विभिन्न प्रकार के क्षेत्रों से भरा है। इसमें हिमालय पर्वत श्रृंखला उत्तर में, गंगा, यमुना जैसी नदियाँ, और डेक्कन पठार शामिल हैं। इसके अलावा, भारत के पश्चिम में थार रेगिस्तान और पूर्व में सुंदरबन का दलदल है। ये सभी भूभाग भारत की भौगोलिक विविधता को दर्शाते हैं।
3. भारत की संस्कृति में क्या विशेषताएँ हैं?
Ans. भारत की संस्कृति विश्व की सबसे प्राचीन और विविध संस्कृतियों में से एक है। यहाँ विभिन्न धर्म, भाषा, और परंपराएँ हैं। हिन्दू, मुस्लिम, सिख, ईसाई, जैन, बौद्ध और कई अन्य धर्मों के लोग यहाँ निवास करते हैं। भारतीय त्योहार जैसे दीवाली, होली, ईद, और क्रिसमस सभी धर्मों के लोगों द्वारा मनाए जाते हैं, जो एकता और विविधता को दर्शाते हैं।
4. भारत की आज़ादी का महत्व क्या है?
Ans. भारत की आज़ादी का महत्व उसकी पहचान और आत्मनिर्भरता में है। 15 अगस्त को भारत ने ब्रिटिश शासन से स्वतंत्रता प्राप्त की, जो कि भारतीय स्वतंत्रता संग्राम के संघर्ष का परिणाम था। यह दिन भारतीय संस्कृति, एकता, और आत्म-सम्मान का प्रतीक है। आज़ादी के बाद भारत ने लोकतंत्र को अपनाया और दुनिया के सबसे बड़े लोकतंत्र के रूप में प्रसिद्ध हुआ।
5. भारत में प्रमुख भाषाएँ कौन-सी हैं?
Ans. भारत में कई भाषाएँ बोली जाती हैं, जिनमें हिंदी, अंग्रेजी, बंगाली, तेलुगु, मराठी, तमिल, उर्दू, गुजराती, मलयालम, कन्नड़, ओड़िया, पंजाबी, और असमिया प्रमुख हैं। भारतीय संविधान में 22 भाषाओं को मान्यता दी गई है। ये भाषाएँ भारत की सांस्कृतिक विविधता को दर्शाती हैं और विभिन्न क्षेत्रीय भाषाएँ अपने-अपने क्षेत्रों की पहचान बनाती हैं।
Related Searches

Semester Notes

,

NCERT Textbook: भारत

,

mock tests for examination

,

Extra Questions

,

Exam

,

shortcuts and tricks

,

ppt

,

pdf

,

अर्थात इंडिया | सामाजिक विज्ञान (समाज का अध्ययन: भारत या उसके आगे) कक्षा 6 - Class 6

,

अर्थात इंडिया | सामाजिक विज्ञान (समाज का अध्ययन: भारत या उसके आगे) कक्षा 6 - Class 6

,

NCERT Textbook: भारत

,

Viva Questions

,

अर्थात इंडिया | सामाजिक विज्ञान (समाज का अध्ययन: भारत या उसके आगे) कक्षा 6 - Class 6

,

Important questions

,

video lectures

,

past year papers

,

Summary

,

Free

,

Sample Paper

,

Objective type Questions

,

study material

,

MCQs

,

practice quizzes

,

Previous Year Questions with Solutions

,

NCERT Textbook: भारत

;