अभ्यास - हास्यबालकविसम्मेलनम् | NCERT Solution | संस्कृत कक्षा 7 (Sanskrit Class 7) PDF Download

प्रश्न.1. मञ्जूषातः अव्ययपदानि चित्वा वाक्यानि पूरयत।
अलम्, अन्तः, बहिः, अधः, उपरि
(क) वृक्षस्य ______ खगाः वसन्ति ।
उत्तरम्- उपरि

(ख) ______ विवादेन
उत्तरम्- अलम्

(ग) वर्षाकाले गृहात् ______ मा गच्छ।
उत्तरम्- बहिः

(घ) मञ्चस्य ______ श्रोतारः उपविष्टाः सन्ति ।
उत्तरम्- अधः

(ङ) छात्राः विद्यालयस्य ______ प्रविशन्ति ।
उत्तरम्- अन्तः ।

प्रश्न.2. अशुद्धं पदं चिनुत-
(क) गमन्ति, यच्छन्ति, पृच्छन्ति, धावन्ति ।
उत्तरम्- गमन्ति

(ख) रामेण, गृहेण, सर्पण, गजेण।
उत्तरम्- गजेण

(ग) लतया, सुप्रिया, रमया, निशया।
उत्तरम्- सुप्रिया (शेष पद तृतीया विभक्ति में)

(घ) लते, रमे, माते. प्रिये।
उत्तरम्- माते

(ङ) लिखति, गर्जति, फलति, सेवति ।
उत्तरम्- सेवति ।

प्रश्न.3. मञ्जूषातः समानार्थकपदानि चित्वा लिखत-
प्रसन्नतायाः, चिकित्सकम्, लब्ध्वा, शरीरस्य, दक्षाः
1. प्राप्य – ______ 
2. कुशलाः – ______ 
3. हर्षस्य – ______ 
4. देहस्य – ______ 
5. वैद्यम् – ______ 
उत्तरम्- 
1. लब्ध्वा
2. दक्षाः
3. प्रसन्नतायाः
4. शरीरस्य
5. चिकित्सकम्।

प्रश्न.4. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखत-
(क) मञ्चे कति बाल-कवयः उपविष्टाः सन्ति?
उत्तरम्- चत्वारः

(ख) के कोलाहलं कुर्वन्ति?
उत्तरम्- श्रोतारः

(ग) गजाधरः कम् उद्दिश्य काव्यं प्रस्तौति?
उत्तरम्- वैद्यम्

(घ) तुन्दिलः कस्य उपरि हस्तम् आवर्त्तयति?
उत्तरम्- तुन्दस्य

(ङ) लोके पुनः-पुनः कानि भवन्ति ?
उत्तरम्- शरीराणि

(च) किं कृत्वा घृतं पिबेत् ?
उत्तरम्- ऋणम्।

प्रश्न.5. मञ्जूषातः पदानि चित्वा कथायाः पूर्तिं कुरुत-
नासिकायामेव, वारं वारम्, खड्गेन, दूरम्, मित्रता, मक्षिका, व्यजनेन, उपाविशत्, छिन्ना, सुप्तः, प्रियः । पुरा एकस्य नृपस्य एकः
(1) ______ वानरः आसीत् । एकदा नृपः (2) ______ आसीत् । वानरः (3) ______ तम् अवीजयत् । तदैव एका (4) ______ न पस्य नासिकायाम् (5) ______ । यद्यपि वानर : (6) ______ व्यजनेन तां निवारयति स्म तथापि सा पुनः पुनः नृपस्य (7) ______ उपविशति स्म। अन्ते सः मक्षिकां हन्तुं (8) ______ प्रहारम् अकरोत् । मक्षिका तु उड्डीय (9) ______ गता, किन्तु खड्गप्रहारेण नृपस्य नासिका (10) ______ अभवत् । अत एवोच्यते-“मूर्खजनैः सह ______ नोचिता।”
उत्तरम्- 
प्रियः
सुप्तः
व्यजनेन
मक्षिका
उपाविशत्
वारं वारम्
नासिकायामेव
खड्गेन
दूरम्
छिन्ना
मित्रता।

प्रश्न.6. विलोमपदानि योजयत-
1. अधः – नीचैः
2. अन्तः – सुलभम्
3. दुर्बुद्धे ! – उपरि
4. उच्चैः – बहिः
5. दुर्लभम् – सुबुद्धे !
उत्तरम्- 
1. अधः – उपरि
2. अन्तः – बहिः
3. दुर्बुद्धे ! – सुबुद्धे !
4. उच्चैः – नीचैः
5. दुर्लभम् – सुलभम्