Class 5 Exam  >  Class 5 Notes  >  Hindi Class 5 वीणा - New NCERT  >  NCERT Textbook: तीन मछलियाँ

NCERT Textbook: तीन मछलियाँ | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


??? ??????? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ???? ? ? ?? ?
???? ????? ??? ??? ??? ? ??? 
???? ??? ? ??? ?? ???? ??????? ??? ????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ? ???? ??? ? ? 
??? ???- ?
???? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ???? ????? ?? ???? ???? ?? 
??? ?? ????? ?? ????? ?? ?? ?? ?
?? ????? ?? ?? ???? ??? ? ? ??
???? 
??? ?? ?? ?
????? ? ??? ???
? ?? ?? ???? ?? ?? ??????? ???? ??? 
?
? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?
????? ? ??? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ??????? 
?? ????? ???? ?
?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ??
???? ??? ?? ?? 
???? ?? ?????? ???? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ? ??? ?? ????  
?
??-?
?? ???? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ?? 
??? ??? ?? ??? ????? ???? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ??
?? ??? ??? ???? 
??? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ?
??? ?? ?
?????? 
?? ???? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?
??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ?? ?? 
??? ???? ?? ?? ??? -??? ???? ?? ??? ??? ???? ? ??? ?? ‘?? ???? ???? 
?? ?? ???? ??’ ??? ? ? ?? ?
? ? ???? ? ? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? 
 
???? ?
?? ???? ??
?? ? ? ???? ???? ??
10
Chapter 10.indd   117 11-06-2025   16:55:23
Page 2


??? ??????? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ???? ? ? ?? ?
???? ????? ??? ??? ??? ? ??? 
???? ??? ? ??? ?? ???? ??????? ??? ????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ? ???? ??? ? ? 
??? ???- ?
???? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ???? ????? ?? ???? ???? ?? 
??? ?? ????? ?? ????? ?? ?? ?? ?
?? ????? ?? ?? ???? ??? ? ? ??
???? 
??? ?? ?? ?
????? ? ??? ???
? ?? ?? ???? ?? ?? ??????? ???? ??? 
?
? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?
????? ? ??? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ??????? 
?? ????? ???? ?
?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ??
???? ??? ?? ?? 
???? ?? ?????? ???? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ? ??? ?? ????  
?
??-?
?? ???? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ?? 
??? ??? ?? ??? ????? ???? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ??
?? ??? ??? ???? 
??? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ?
??? ?? ?
?????? 
?? ???? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?
??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ?? ?? 
??? ???? ?? ?? ??? -??? ???? ?? ??? ??? ???? ? ??? ?? ‘?? ???? ???? 
?? ?? ???? ??’ ??? ? ? ?? ?
? ? ???? ? ? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? 
 
???? ?
?? ???? ??
?? ? ? ???? ???? ??
10
Chapter 10.indd   117 11-06-2025   16:55:23
118 ????   ??? 5
 ?? ?? ? ??? ? ? ??? ?? ????? ? ? ????? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ??
? ??? ????
 
??? ??? ?? ??
? ???? ?? ?? ????? ???? ??? ???? ???? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ????? 
?? ????? ? ? ????? ? ?????? ? ???? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ???? ? ??? ???? ??? ??? ???? ? ??  
???? ??? ?? ???? “???! ???? ?? ????? ??? ????? ??-??? ???? ??? ???” ????  
??
? ??? ????? “???, ???, ?? ???? ???? ??? ? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ???? 
?????” ?
? ??? ??
? ??? ????? ???? ??
? ??? ?? ? ?? ???, “??? ?? ????? ?? ???? ? ?? 
??? ???? ????? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ????????” “??? ??” ?
? ??? ??
? ??? ?? ??? ?? 
?? ??? ?? ??? ?? ????? ??
? ??? ???? ? ?? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??
 ??
? ???? ?? ????? ????? ??? ? ??? ?? ?
?? 
???? ?? ????? ?
??
?? ????? ?? ??? ??? ? ??? 
?? ?
????? ?? ??? ??? ????? ?? ???? 
?? ?? ??? ? ??? ?? ?
??? ??? ??? ? ????? 
?? ?? ??
? ??? ???? ?? ? ????? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ? ??? ?? ?? ?? ? 
?? ?? ??? ??? ??? ???? ?? ?
???? ?? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ?
???? ???? 
?? ??? ???? ???? ?? ????? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ?
??? ?? ? ?? ? ?? ???? 
???? ???? ?? ?? ?? ????? ???? ?? ???? ?? ?? ?? ????? ????? ??? ? ? 
Chapter 10.indd   118 11-06-2025   16:55:24
Page 3


??? ??????? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ???? ? ? ?? ?
???? ????? ??? ??? ??? ? ??? 
???? ??? ? ??? ?? ???? ??????? ??? ????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ? ???? ??? ? ? 
??? ???- ?
???? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ???? ????? ?? ???? ???? ?? 
??? ?? ????? ?? ????? ?? ?? ?? ?
?? ????? ?? ?? ???? ??? ? ? ??
???? 
??? ?? ?? ?
????? ? ??? ???
? ?? ?? ???? ?? ?? ??????? ???? ??? 
?
? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?
????? ? ??? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ??????? 
?? ????? ???? ?
?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ??
???? ??? ?? ?? 
???? ?? ?????? ???? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ? ??? ?? ????  
?
??-?
?? ???? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ?? 
??? ??? ?? ??? ????? ???? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ??
?? ??? ??? ???? 
??? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ?
??? ?? ?
?????? 
?? ???? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?
??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ?? ?? 
??? ???? ?? ?? ??? -??? ???? ?? ??? ??? ???? ? ??? ?? ‘?? ???? ???? 
?? ?? ???? ??’ ??? ? ? ?? ?
? ? ???? ? ? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? 
 
???? ?
?? ???? ??
?? ? ? ???? ???? ??
10
Chapter 10.indd   117 11-06-2025   16:55:23
118 ????   ??? 5
 ?? ?? ? ??? ? ? ??? ?? ????? ? ? ????? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ??
? ??? ????
 
??? ??? ?? ??
? ???? ?? ?? ????? ???? ??? ???? ???? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ????? 
?? ????? ? ? ????? ? ?????? ? ???? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ???? ? ??? ???? ??? ??? ???? ? ??  
???? ??? ?? ???? “???! ???? ?? ????? ??? ????? ??-??? ???? ??? ???” ????  
??
? ??? ????? “???, ???, ?? ???? ???? ??? ? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ???? 
?????” ?
? ??? ??
? ??? ????? ???? ??
? ??? ?? ? ?? ???, “??? ?? ????? ?? ???? ? ?? 
??? ???? ????? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ????????” “??? ??” ?
? ??? ??
? ??? ?? ??? ?? 
?? ??? ?? ??? ?? ????? ??
? ??? ???? ? ?? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??
 ??
? ???? ?? ????? ????? ??? ? ??? ?? ?
?? 
???? ?? ????? ?
??
?? ????? ?? ??? ??? ? ??? 
?? ?
????? ?? ??? ??? ????? ?? ???? 
?? ?? ??? ? ??? ?? ?
??? ??? ??? ? ????? 
?? ?? ??
? ??? ???? ?? ? ????? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ? ??? ?? ?? ?? ? 
?? ?? ??? ??? ??? ???? ?? ?
???? ?? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ?
???? ???? 
?? ??? ???? ???? ?? ????? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ?
??? ?? ? ?? ? ?? ???? 
???? ???? ?? ?? ?? ????? ???? ?? ???? ?? ?? ?? ????? ????? ??? ? ? 
Chapter 10.indd   118 11-06-2025   16:55:24
119 ??? ??????? ???? ?? ??? ???? ???? ??? ? ?? ???? ??? ? ??? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ? ? 
?? ??????? ?? ???? ?? ??
? ??? ??? ?? ????? ??? ? ? ? ??? ????? ?? ???? ?? 
?? ??-?? ??? ? ??? ?? ????? ??? ? ? ?
? ??? ????? ??? ??? ???? ???? ?
????? ? ??,
 
??
? ??? ?? ?? ?
? ? ??? ???? ??? ?? ??
? ??? ?? ?? ??? ?? ???? ???, ???? ?????
 ?? ????? ? ?? ?? ????? ?? ??? ? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ? ??
? ??
? ??? ???? 
?????? ??
??
? ???? ?? ??? ??? ??
? ???? ?? ? ?????? ?
???? ???? ?? ?? ???? ? ??? ??? 
??? ?? ?? ?? ??? ?? ? ? ??? ?? ??? ? ? ??? ???? ?
????? ? ?? ?? ??
? ??? ?? ?? 
??? ??? ? ? ? ?? ???? ??
? ??? ? ?? ????? ? ?? ?? ???? ? ??? ?? ? ??-? ?? ???? ??? 
??????? ?? ? ?? ????
 ?? ???? ?
????? ? ?? ???? ? ?? ? ?? ???? ? ?? ??????? ?? ?? ?? ? ??? ?? ??? 
?
??
?? ?
?? ??? ?? ??? ???? ???? ?? ??
? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ????? 
?
? ??? ????? ??? ?? ? ????? ?? ?? ???? ?
????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ???? ?? ? ?? 
??
? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ?????? ????? ?
? ? ???? ?
??? ?
? ???? ??
? ??? ?? 
?? ? ? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ?
????? ????? 
???? ?? ????? ???? ???? ??? ? ??? ??? ? ??? ?? ? ? ?? ???? ??? ????, ?
??? ?
? ? 
Chapter 10.indd   119 11-06-2025   16:55:25
Page 4


??? ??????? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ???? ? ? ?? ?
???? ????? ??? ??? ??? ? ??? 
???? ??? ? ??? ?? ???? ??????? ??? ????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ? ???? ??? ? ? 
??? ???- ?
???? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ???? ????? ?? ???? ???? ?? 
??? ?? ????? ?? ????? ?? ?? ?? ?
?? ????? ?? ?? ???? ??? ? ? ??
???? 
??? ?? ?? ?
????? ? ??? ???
? ?? ?? ???? ?? ?? ??????? ???? ??? 
?
? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?
????? ? ??? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ??????? 
?? ????? ???? ?
?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ??
???? ??? ?? ?? 
???? ?? ?????? ???? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ? ??? ?? ????  
?
??-?
?? ???? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ?? 
??? ??? ?? ??? ????? ???? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ??
?? ??? ??? ???? 
??? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ?
??? ?? ?
?????? 
?? ???? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?
??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ?? ?? 
??? ???? ?? ?? ??? -??? ???? ?? ??? ??? ???? ? ??? ?? ‘?? ???? ???? 
?? ?? ???? ??’ ??? ? ? ?? ?
? ? ???? ? ? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? 
 
???? ?
?? ???? ??
?? ? ? ???? ???? ??
10
Chapter 10.indd   117 11-06-2025   16:55:23
118 ????   ??? 5
 ?? ?? ? ??? ? ? ??? ?? ????? ? ? ????? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ??
? ??? ????
 
??? ??? ?? ??
? ???? ?? ?? ????? ???? ??? ???? ???? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ????? 
?? ????? ? ? ????? ? ?????? ? ???? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ???? ? ??? ???? ??? ??? ???? ? ??  
???? ??? ?? ???? “???! ???? ?? ????? ??? ????? ??-??? ???? ??? ???” ????  
??
? ??? ????? “???, ???, ?? ???? ???? ??? ? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ???? 
?????” ?
? ??? ??
? ??? ????? ???? ??
? ??? ?? ? ?? ???, “??? ?? ????? ?? ???? ? ?? 
??? ???? ????? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ????????” “??? ??” ?
? ??? ??
? ??? ?? ??? ?? 
?? ??? ?? ??? ?? ????? ??
? ??? ???? ? ?? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??
 ??
? ???? ?? ????? ????? ??? ? ??? ?? ?
?? 
???? ?? ????? ?
??
?? ????? ?? ??? ??? ? ??? 
?? ?
????? ?? ??? ??? ????? ?? ???? 
?? ?? ??? ? ??? ?? ?
??? ??? ??? ? ????? 
?? ?? ??
? ??? ???? ?? ? ????? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ? ??? ?? ?? ?? ? 
?? ?? ??? ??? ??? ???? ?? ?
???? ?? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ?
???? ???? 
?? ??? ???? ???? ?? ????? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ?
??? ?? ? ?? ? ?? ???? 
???? ???? ?? ?? ?? ????? ???? ?? ???? ?? ?? ?? ????? ????? ??? ? ? 
Chapter 10.indd   118 11-06-2025   16:55:24
119 ??? ??????? ???? ?? ??? ???? ???? ??? ? ?? ???? ??? ? ??? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ? ? 
?? ??????? ?? ???? ?? ??
? ??? ??? ?? ????? ??? ? ? ? ??? ????? ?? ???? ?? 
?? ??-?? ??? ? ??? ?? ????? ??? ? ? ?
? ??? ????? ??? ??? ???? ???? ?
????? ? ??,
 
??
? ??? ?? ?? ?
? ? ??? ???? ??? ?? ??
? ??? ?? ?? ??? ?? ???? ???, ???? ?????
 ?? ????? ? ?? ?? ????? ?? ??? ? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ? ??
? ??
? ??? ???? 
?????? ??
??
? ???? ?? ??? ??? ??
? ???? ?? ? ?????? ?
???? ???? ?? ?? ???? ? ??? ??? 
??? ?? ?? ?? ??? ?? ? ? ??? ?? ??? ? ? ??? ???? ?
????? ? ?? ?? ??
? ??? ?? ?? 
??? ??? ? ? ? ?? ???? ??
? ??? ? ?? ????? ? ?? ?? ???? ? ??? ?? ? ??-? ?? ???? ??? 
??????? ?? ? ?? ????
 ?? ???? ?
????? ? ?? ???? ? ?? ? ?? ???? ? ?? ??????? ?? ?? ?? ? ??? ?? ??? 
?
??
?? ?
?? ??? ?? ??? ???? ???? ?? ??
? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ????? 
?
? ??? ????? ??? ?? ? ????? ?? ?? ???? ?
????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ???? ?? ? ?? 
??
? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ?????? ????? ?
? ? ???? ?
??? ?
? ???? ??
? ??? ?? 
?? ? ? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ?
????? ????? 
???? ?? ????? ???? ???? ??? ? ??? ??? ? ??? ?? ? ? ?? ???? ??? ????, ?
??? ?
? ? 
Chapter 10.indd   119 11-06-2025   16:55:25
120 ????   ??? 5
???? ?? ???? ? ???? ??? ?? ???? ?? ???? ??? ??? ??? ???? ???? ????? ? ? ?? 
?? ????? ?
?? ??? ? ?????? ?? ???? ? ? ??? ??
? ??? ???? ??? ?? ? ?????? ??? 
?? ???? ?? ?? ??? ? ?? ???? ??? ?? ???? ? ?
??
?? ???? ?
????? ? ?? ?? ??? ?? ??????? 
????? ??? ? ?? ? ?? ?? ?? ???? ???? ?
????? ?
?? ?? ? ? ??? ??? ???? ??? ? ? ??? ?? 
 
??
????? ?? ?? ??? ???? ? ? ??? ?? ??
? ??? ??? ?? ???? ???? ??? ? ??? ?? 
???? ???? ????
                                  – ????? ????
                       (?
???
???? ?? ???? ??)
?
???
???? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ? ?? ? ???? 
 
2500 ?? 3000 ?? ?? ?
???? ???? ??? ? ?? ??? ??? ??? ? 
???? ??? ???? ?????? ?? ???? ? ? ?? ?? ??? ? ??? ? 
???? ?
???
???? ?? ????????? ?? ????? ??? ????? ? ? ?  
??? ??? ???? ??? ?? ? ???? ??
?? ???? ?? ??? ?? 
???? ????
? ? ? ??? ?? ?? ????-?
??? ?????? 
??? ?? ?? ?? ??? ?? ??? ?????? ???? ? ? ??
?? ???? 
 
?? ?? ?? ??? ????? ??? ??  ???? ?? ??
?-????? ??? 
? ? ??? ?? ?? ???? ?
?? ?? ?? ???? ?? ??? ????? ? 
? ? ?? ?? ??? ? ?? ?
? ???? ?? ? ? ?? ? ?? ???? ? ? 
???? ?? ???
??
? ?? ???? ????? ??? ?? ???? ??? ?? 
?? ? ? ?
?? ??? ?? ???? ?? ???? ?
???? ??? ? ???? 
 
????? ?? ??? ??? ????
Chapter 10.indd   120 11-06-2025   16:55:26
Page 5


??? ??????? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ???? ? ? ?? ?
???? ????? ??? ??? ??? ? ??? 
???? ??? ? ??? ?? ???? ??????? ??? ????? ??? ? ??? ????? ?? ?? ? ???? ??? ? ? 
??? ???- ?
???? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ???? ????? ?? ???? ???? ?? 
??? ?? ????? ?? ????? ?? ?? ?? ?
?? ????? ?? ?? ???? ??? ? ? ??
???? 
??? ?? ?? ?
????? ? ??? ???
? ?? ?? ???? ?? ?? ??????? ???? ??? 
?
? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?
????? ? ??? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ??????? 
?? ????? ???? ?
?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? ?? ??
???? ??? ?? ?? 
???? ?? ?????? ???? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ? ??? ?? ????  
?
??-?
?? ???? ???? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ?? 
??? ??? ?? ??? ????? ???? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ??
?? ??? ??? ???? 
??? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ?
??? ?? ?
?????? 
?? ???? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?
??? ?? ? ??? ??? ???? ?? ?? ?? 
??? ???? ?? ?? ??? -??? ???? ?? ??? ??? ???? ? ??? ?? ‘?? ???? ???? 
?? ?? ???? ??’ ??? ? ? ?? ?
? ? ???? ? ? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? 
 
???? ?
?? ???? ??
?? ? ? ???? ???? ??
10
Chapter 10.indd   117 11-06-2025   16:55:23
118 ????   ??? 5
 ?? ?? ? ??? ? ? ??? ?? ????? ? ? ????? ? ?? ??? ?? ?
? ?? ??
? ??? ????
 
??? ??? ?? ??
? ???? ?? ?? ????? ???? ??? ???? ???? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ????? 
?? ????? ? ? ????? ? ?????? ? ???? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ???? ? ??? ???? ??? ??? ???? ? ??  
???? ??? ?? ???? “???! ???? ?? ????? ??? ????? ??-??? ???? ??? ???” ????  
??
? ??? ????? “???, ???, ?? ???? ???? ??? ? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ???? 
?????” ?
? ??? ??
? ??? ????? ???? ??
? ??? ?? ? ?? ???, “??? ?? ????? ?? ???? ? ?? 
??? ???? ????? ?? ?? ?? ?? ? ? ??? ?? ????????” “??? ??” ?
? ??? ??
? ??? ?? ??? ?? 
?? ??? ?? ??? ?? ????? ??
? ??? ???? ? ?? ???? ?? ?? ?? ?? ?? ??
 ??
? ???? ?? ????? ????? ??? ? ??? ?? ?
?? 
???? ?? ????? ?
??
?? ????? ?? ??? ??? ? ??? 
?? ?
????? ?? ??? ??? ????? ?? ???? 
?? ?? ??? ? ??? ?? ?
??? ??? ??? ? ????? 
?? ?? ??
? ??? ???? ?? ? ????? ????? ?? ??? ????? ?? ??? ? ??? ?? ?? ?? ? 
?? ?? ??? ??? ??? ???? ?? ?
???? ?? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ?
???? ???? 
?? ??? ???? ???? ?? ????? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ?
??? ?? ? ?? ? ?? ???? 
???? ???? ?? ?? ?? ????? ???? ?? ???? ?? ?? ?? ????? ????? ??? ? ? 
Chapter 10.indd   118 11-06-2025   16:55:24
119 ??? ??????? ???? ?? ??? ???? ???? ??? ? ?? ???? ??? ? ??? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ? ? 
?? ??????? ?? ???? ?? ??
? ??? ??? ?? ????? ??? ? ? ? ??? ????? ?? ???? ?? 
?? ??-?? ??? ? ??? ?? ????? ??? ? ? ?
? ??? ????? ??? ??? ???? ???? ?
????? ? ??,
 
??
? ??? ?? ?? ?
? ? ??? ???? ??? ?? ??
? ??? ?? ?? ??? ?? ???? ???, ???? ?????
 ?? ????? ? ?? ?? ????? ?? ??? ? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ? ??
? ??
? ??? ???? 
?????? ??
??
? ???? ?? ??? ??? ??
? ???? ?? ? ?????? ?
???? ???? ?? ?? ???? ? ??? ??? 
??? ?? ?? ?? ??? ?? ? ? ??? ?? ??? ? ? ??? ???? ?
????? ? ?? ?? ??
? ??? ?? ?? 
??? ??? ? ? ? ?? ???? ??
? ??? ? ?? ????? ? ?? ?? ???? ? ??? ?? ? ??-? ?? ???? ??? 
??????? ?? ? ?? ????
 ?? ???? ?
????? ? ?? ???? ? ?? ? ?? ???? ? ?? ??????? ?? ?? ?? ? ??? ?? ??? 
?
??
?? ?
?? ??? ?? ??? ???? ???? ?? ??
? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ????? 
?
? ??? ????? ??? ?? ? ????? ?? ?? ???? ?
????? ? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ???? ?? ? ?? 
??
? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ?? ?????? ????? ?
? ? ???? ?
??? ?
? ???? ??
? ??? ?? 
?? ? ? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ?
????? ????? 
???? ?? ????? ???? ???? ??? ? ??? ??? ? ??? ?? ? ? ?? ???? ??? ????, ?
??? ?
? ? 
Chapter 10.indd   119 11-06-2025   16:55:25
120 ????   ??? 5
???? ?? ???? ? ???? ??? ?? ???? ?? ???? ??? ??? ??? ???? ???? ????? ? ? ?? 
?? ????? ?
?? ??? ? ?????? ?? ???? ? ? ??? ??
? ??? ???? ??? ?? ? ?????? ??? 
?? ???? ?? ?? ??? ? ?? ???? ??? ?? ???? ? ?
??
?? ???? ?
????? ? ?? ?? ??? ?? ??????? 
????? ??? ? ?? ? ?? ?? ?? ???? ???? ?
????? ?
?? ?? ? ? ??? ??? ???? ??? ? ? ??? ?? 
 
??
????? ?? ?? ??? ???? ? ? ??? ?? ??
? ??? ??? ?? ???? ???? ??? ? ??? ?? 
???? ???? ????
                                  – ????? ????
                       (?
???
???? ?? ???? ??)
?
???
???? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ? ?? ? ???? 
 
2500 ?? 3000 ?? ?? ?
???? ???? ??? ? ?? ??? ??? ??? ? 
???? ??? ???? ?????? ?? ???? ? ? ?? ?? ??? ? ??? ? 
???? ?
???
???? ?? ????????? ?? ????? ??? ????? ? ? ?  
??? ??? ???? ??? ?? ? ???? ??
?? ???? ?? ??? ?? 
???? ????
? ? ? ??? ?? ?? ????-?
??? ?????? 
??? ?? ?? ?? ??? ?? ??? ?????? ???? ? ? ??
?? ???? 
 
?? ?? ?? ??? ????? ??? ??  ???? ?? ??
?-????? ??? 
? ? ??? ?? ?? ???? ?
?? ?? ?? ???? ?? ??? ????? ? 
? ? ?? ?? ??? ? ?? ?
? ???? ?? ? ? ?? ? ?? ???? ? ? 
???? ?? ???
??
? ?? ???? ????? ??? ?? ???? ??? ?? 
?? ? ? ?
?? ??? ?? ???? ?? ???? ?
???? ??? ? ???? 
 
????? ?? ??? ??? ????
Chapter 10.indd   120 11-06-2025   16:55:26
121 ??? ??????? 1. ??? ???? ??? ???, ???? ?? ??
???? ?? ?? ???? ??? ???? ??? ???? ???? ? ??-??? ?????
2. ??? ???? ?? ??? ?? ??? ? ?? ????? ????? ???? ?? ??? ? ????? ?? ??? ??? ??? ??? 
3. ??
????? ?? ??
? ???? ?? ???? ??????? ???? ? ?? ???? ??? ??? ? ? ??? ?? ?? ???? ?? 
??
? ???? ?? ???? ??????? ?? ?? ? ??? ??
4. ???? ???-?? ???? ???? ?? ?? ??? ?? ? ????
?????? ? ? ??? 
1.	 ??? ?? ? ? ?? 	????? 	 ? ?? 	 ? ? 	??? 	????? 	?? 	 ?? ? ? 	??	? ???? 	(	 	)	? ? ????	??	
? ? 	?? ?? 	? ??? ?	 ?? 	??? 	??	 ??? ? 	? ?? ?
 (?) ????? ?? ???? ?? ?? ?? ?
?? ????? ??? ??? ??? ?? ????? ??? ? ??
  (i) ??? ? ? ??
???? ? ???? ??? ? ? ? ??? ??? 
  (ii) ?? ?
? ? ???? ?? ????? ??? ???? ?? ? ?
??? ? ??? ? ? ? ??? ??? 
  (iii) ??? ?? ?? ?
????? ? ??? ???
? ?? ?? ??? ? ?? ?? ?????
 
   ??? ? ? ? ??? ???  
  (iv) ???? ?? ? ?
??? ?? ? ?? ? ?? ???? ????? ?? ??? ???  
 (?) ??
? ???? ?? ????? ?
???? ??? ??? ? ??? ? ? ??? ? ??? ???
  (i) ??-?? ? ? ? ? ? 
  (ii) ???? ??????? ? ??? ? ???
? ??? ???? ?
????? ? ? ? ? ? 
  (iii) ??
? ???? ?? ???? ??? ? ?? ? ? ???? ? ? ? ? ? 
  (iv) ??? ? ? ?
? ?? ? ????? ??? ??? ? ? ? ?? ?  
??? ?? Chapter 10.indd   121 11-06-2025   16:55:26
Read More
5 videos|157 docs|12 tests

FAQs on NCERT Textbook: तीन मछलियाँ - Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

1. "तीन मछलियाँ" कहानी का मुख्य संदेश क्या है ?
Ans. "तीन मछलियाँ" कहानी का मुख्य संदेश यह है कि बुद्धिमानी और समझदारी से कार्य करना हमेशा आवश्यक होता है। कहानी में तीन मछलियाँ अपने अनुभवों से सीखती हैं कि संकट के समय में सावधानी और समझदारी से निर्णय लेना कितना महत्वपूर्ण है।
2. कहानी में तीन मछलियों के नाम क्या हैं और उनकी विशेषताएँ क्या हैं ?
Ans. कहानी में तीन मछलियों के नाम हैं: पहली मछली जो समझदार है, दूसरी मछली जो डरपोक है, और तीसरी मछली जो लापरवाह है। समझदार मछली हर स्थिति का सामना सोच-समझकर करती है, डरपोक मछली हमेशा खतरे से डरती रहती है, और लापरवाह मछली बिना सोचे-समझे कार्य करती है, जो उसे संकट में डाल देती है।
3. कहानी में मछलियों ने किस प्रकार के संकट का सामना किया ?
Ans. कहानी में मछलियों ने एक जाल के संकट का सामना किया। जब मछुआरे ने जाल बिछाया, तो समझदार मछली ने जल्दी से इस खतरे को पहचान लिया और अपने दोस्तों को चेतावनी दी, जबकि अन्य मछलियाँ अपने-अपने तरीके से प्रतिक्रिया करती हैं।
4. "तीन मछलियाँ" कहानी से हमें किस प्रकार की नैतिक शिक्षा मिलती है ?
Ans. "तीन मछलियाँ" कहानी से हमें यह नैतिक शिक्षा मिलती है कि संकट के समय में हमें अपनी बुद्धि और समझ का इस्तेमाल करना चाहिए। हमें अपने अनुभवों से सीखना चाहिए और हमेशा सतर्क रहना चाहिए ताकि हम मुसीबत में न पड़ें।
5. कहानी में मछलियों के बीच संवाद कैसे दिखाया गया है ?
Ans. कहानी में मछलियों के बीच संवाद बहुत सरल और स्पष्ट तरीके से प्रस्तुत किया गया है। संवाद के माध्यम से उनकी भावनाएँ, चिंताएँ और विचारों का आदान-प्रदान होता है, जो कहानी को और अधिक रोचक बनाता है और पाठकों को मछलियों के चरित्र को समझने में मदद करता है।
Related Searches

Exam

,

video lectures

,

Important questions

,

MCQs

,

study material

,

Semester Notes

,

ppt

,

Free

,

NCERT Textbook: तीन मछलियाँ | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

,

Sample Paper

,

Viva Questions

,

NCERT Textbook: तीन मछलियाँ | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

,

NCERT Textbook: तीन मछलियाँ | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

,

past year papers

,

Summary

,

Objective type Questions

,

practice quizzes

,

mock tests for examination

,

Previous Year Questions with Solutions

,

Extra Questions

,

pdf

,

shortcuts and tricks

;