Class 5 Exam  >  Class 5 Notes  >  Hindi Class 5 वीणा - New NCERT  >  NCERT Textbook: साङकेन

NCERT Textbook: साङकेन | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


33 ???? ? ?
???? ? ?
4
??????? ?????? ??? ????? ? ? ?
??? ??? ???? ? ??? ??? ?? ? ? 
?????? ?? ? ?????? ???? ?? ??? ?? ????? ????? ?? ? ?? ? 
?????? ?? ?? ? ??? ??? ?
??? ??? ? ??? ???? ????? ?? 
??????? ???? ?? , ?? ??? ????? ??? ????? ?? ????, ?? ??? ?? 
?? ?
???-?
??? ?????? ?? ???? ????? ?? ?
??? ?? ??
?? 
???????? ??? ? ????, ?? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?
? ? ?? 
?
? ?? ? ??? ? ? ????? ? ? ?
???? ?? ???? ?
???? ? ? ?? ???? ???
 ?? ??? ??? ?? ?? ??? ? ????? ?????? ?? ? ?? ? ?? 
?
??? ? ?? ??? ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ?????? ? ? ?? 
??? ?? ?? ? ?????? ? ? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? 
??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ????? ?? ???? ? ???? ?? 
??? ???? ??? ? ?? ?? ????? ?? ? ???? ??? ??
 ?????? ?? ?????? ?? ?????? ? ? ????? ?? ???? 
? ? ????? ?? ?? ? ???????? ??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? 
Chapter 4.indd   33 11-06-2025   16:48:14
Page 2


33 ???? ? ?
???? ? ?
4
??????? ?????? ??? ????? ? ? ?
??? ??? ???? ? ??? ??? ?? ? ? 
?????? ?? ? ?????? ???? ?? ??? ?? ????? ????? ?? ? ?? ? 
?????? ?? ?? ? ??? ??? ?
??? ??? ? ??? ???? ????? ?? 
??????? ???? ?? , ?? ??? ????? ??? ????? ?? ????, ?? ??? ?? 
?? ?
???-?
??? ?????? ?? ???? ????? ?? ?
??? ?? ??
?? 
???????? ??? ? ????, ?? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?
? ? ?? 
?
? ?? ? ??? ? ? ????? ? ? ?
???? ?? ???? ?
???? ? ? ?? ???? ???
 ?? ??? ??? ?? ?? ??? ? ????? ?????? ?? ? ?? ? ?? 
?
??? ? ?? ??? ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ?????? ? ? ?? 
??? ?? ?? ? ?????? ? ? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? 
??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ????? ?? ???? ? ???? ?? 
??? ???? ??? ? ?? ?? ????? ?? ? ???? ??? ??
 ?????? ?? ?????? ?? ?????? ? ? ????? ?? ???? 
? ? ????? ?? ?? ? ???????? ??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? 
Chapter 4.indd   33 11-06-2025   16:48:14
34 ????   ??? 5
????? ???? ???? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ???? ?? ?? ???? ? ????? ?? ?? ??? ??? 
???? ? ????? ??? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ? ????? ? ? ?
? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? 
? ?? ?-? ?? ? ?? ?
????-?
???? ?
?????? ?? ??? ? ?? ???? ???? ? ????? ??? ?? ??? ?????-???? ? ?? 
?? ??? ??? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ? ??? 
 ??? ?? ? ? ?????? ?? ?
???, “? ? ??? ???? ?? ?? ? ???? ?? ?? ????? ? ??? ?? ? ????” 
 ?????? ?? ??? ? ?, “??? ??-?? ??? ??? ? ?? ????? ???? ? ? ????? ?? ??? ? ? 
?? ???? ?? ?
???? ??? ? ? ??? ? ? ??? ?????- ????? ?? ????? ?
???? ?? ??? ? ????? ?? ?? 
?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?
???? ?? ?? ??? ???? ? ? ?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ?
???? ??? ??? 
??????? ???? ? ? ??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ???? ? ?? ?? ????? ?? ???? ?
??? ???????”
 “??? ?? ??? ?? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ???? ????” ?? ? ?? ? ? ?????? ?? 
?
???? “???-???, ???? ? ??? ?, ?? ?? ???? ? ????? ??? ???? ????” ?????? ? ? ?????? 
Chapter 4.indd   34 11-06-2025   16:48:15
Page 3


33 ???? ? ?
???? ? ?
4
??????? ?????? ??? ????? ? ? ?
??? ??? ???? ? ??? ??? ?? ? ? 
?????? ?? ? ?????? ???? ?? ??? ?? ????? ????? ?? ? ?? ? 
?????? ?? ?? ? ??? ??? ?
??? ??? ? ??? ???? ????? ?? 
??????? ???? ?? , ?? ??? ????? ??? ????? ?? ????, ?? ??? ?? 
?? ?
???-?
??? ?????? ?? ???? ????? ?? ?
??? ?? ??
?? 
???????? ??? ? ????, ?? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?
? ? ?? 
?
? ?? ? ??? ? ? ????? ? ? ?
???? ?? ???? ?
???? ? ? ?? ???? ???
 ?? ??? ??? ?? ?? ??? ? ????? ?????? ?? ? ?? ? ?? 
?
??? ? ?? ??? ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ?????? ? ? ?? 
??? ?? ?? ? ?????? ? ? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? 
??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ????? ?? ???? ? ???? ?? 
??? ???? ??? ? ?? ?? ????? ?? ? ???? ??? ??
 ?????? ?? ?????? ?? ?????? ? ? ????? ?? ???? 
? ? ????? ?? ?? ? ???????? ??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? 
Chapter 4.indd   33 11-06-2025   16:48:14
34 ????   ??? 5
????? ???? ???? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ???? ?? ?? ???? ? ????? ?? ?? ??? ??? 
???? ? ????? ??? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ? ????? ? ? ?
? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? 
? ?? ?-? ?? ? ?? ?
????-?
???? ?
?????? ?? ??? ? ?? ???? ???? ? ????? ??? ?? ??? ?????-???? ? ?? 
?? ??? ??? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ? ??? 
 ??? ?? ? ? ?????? ?? ?
???, “? ? ??? ???? ?? ?? ? ???? ?? ?? ????? ? ??? ?? ? ????” 
 ?????? ?? ??? ? ?, “??? ??-?? ??? ??? ? ?? ????? ???? ? ? ????? ?? ??? ? ? 
?? ???? ?? ?
???? ??? ? ? ??? ? ? ??? ?????- ????? ?? ????? ?
???? ?? ??? ? ????? ?? ?? 
?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?
???? ?? ?? ??? ???? ? ? ?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ?
???? ??? ??? 
??????? ???? ? ? ??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ???? ? ?? ?? ????? ?? ???? ?
??? ???????”
 “??? ?? ??? ?? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ???? ????” ?? ? ?? ? ? ?????? ?? 
?
???? “???-???, ???? ? ??? ?, ?? ?? ???? ? ????? ??? ???? ????” ?????? ? ? ?????? 
Chapter 4.indd   34 11-06-2025   16:48:15
35 ???? ? ?
????? ?? ??? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ??? ???? ? ????? ??? ??? ????-????? ? ?? ?? 
?????-?
? ??? ? ?? ??? ?? ??? ??? ???? ????? ? ?? ?? ?????? ???? ???
 ????? ??? ??? ???? ? ????? ?
???? ? ? ??? ??????? ?
???? ?? ??????? ??????? ???? 
?? ???? ?? ? ????? ?? ?? ??? ? ?? ???? ???-??? ??? ?????? ?? ???-??? ?? ???? ??  
???? ?? ??? ?? ????-?????? ?? ?? ?
??-?? ?
??? ?
? ? ??? ??? ?? ??? ???? ???? 
?? ?
???? ?
???? ??? ?? ? ? ??? ? ??? ???? ???? ???
 ?????-????? ???? ?
???? ? ? ?? ?? ?? ?? ???? ? ??? ? ???? ????? ???? ? ?
? ? ? ?
???? ??? ? 
??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ?? ?? ??? ?
???? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ?
?????? ?? 
?? ?
??? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ????
 ????-?
??? ? ? ?? ??????? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ??? ??-?
? ??? ?? ??? ???? ?? 
??-???? ???? ??? ??? ???? ?? ??-?
? ??? ? ? ?????? ?? ???? ?? ? ?? ? ?? ??? ??? ???? 
??? ?? ?? ???? ?? ? ?? ? ??? ???? ?????? ?? ???, “?????? ???, ???? ?? 
?? ??? ???? ?? ? ?? ??? ??? ??? ????” ?????? ????, “?
????? ???
?? ????, ?? ????? 
? ??? ???? ? ? ?? ? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ? ? ? ?? ?? ??
?? ???? ???”
Chapter 4.indd   35 11-06-2025   16:48:15
Page 4


33 ???? ? ?
???? ? ?
4
??????? ?????? ??? ????? ? ? ?
??? ??? ???? ? ??? ??? ?? ? ? 
?????? ?? ? ?????? ???? ?? ??? ?? ????? ????? ?? ? ?? ? 
?????? ?? ?? ? ??? ??? ?
??? ??? ? ??? ???? ????? ?? 
??????? ???? ?? , ?? ??? ????? ??? ????? ?? ????, ?? ??? ?? 
?? ?
???-?
??? ?????? ?? ???? ????? ?? ?
??? ?? ??
?? 
???????? ??? ? ????, ?? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?
? ? ?? 
?
? ?? ? ??? ? ? ????? ? ? ?
???? ?? ???? ?
???? ? ? ?? ???? ???
 ?? ??? ??? ?? ?? ??? ? ????? ?????? ?? ? ?? ? ?? 
?
??? ? ?? ??? ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ?????? ? ? ?? 
??? ?? ?? ? ?????? ? ? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? 
??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ????? ?? ???? ? ???? ?? 
??? ???? ??? ? ?? ?? ????? ?? ? ???? ??? ??
 ?????? ?? ?????? ?? ?????? ? ? ????? ?? ???? 
? ? ????? ?? ?? ? ???????? ??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? 
Chapter 4.indd   33 11-06-2025   16:48:14
34 ????   ??? 5
????? ???? ???? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ???? ?? ?? ???? ? ????? ?? ?? ??? ??? 
???? ? ????? ??? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ? ????? ? ? ?
? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? 
? ?? ?-? ?? ? ?? ?
????-?
???? ?
?????? ?? ??? ? ?? ???? ???? ? ????? ??? ?? ??? ?????-???? ? ?? 
?? ??? ??? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ? ??? 
 ??? ?? ? ? ?????? ?? ?
???, “? ? ??? ???? ?? ?? ? ???? ?? ?? ????? ? ??? ?? ? ????” 
 ?????? ?? ??? ? ?, “??? ??-?? ??? ??? ? ?? ????? ???? ? ? ????? ?? ??? ? ? 
?? ???? ?? ?
???? ??? ? ? ??? ? ? ??? ?????- ????? ?? ????? ?
???? ?? ??? ? ????? ?? ?? 
?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?
???? ?? ?? ??? ???? ? ? ?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ?
???? ??? ??? 
??????? ???? ? ? ??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ???? ? ?? ?? ????? ?? ???? ?
??? ???????”
 “??? ?? ??? ?? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ???? ????” ?? ? ?? ? ? ?????? ?? 
?
???? “???-???, ???? ? ??? ?, ?? ?? ???? ? ????? ??? ???? ????” ?????? ? ? ?????? 
Chapter 4.indd   34 11-06-2025   16:48:15
35 ???? ? ?
????? ?? ??? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ??? ???? ? ????? ??? ??? ????-????? ? ?? ?? 
?????-?
? ??? ? ?? ??? ?? ??? ??? ???? ????? ? ?? ?? ?????? ???? ???
 ????? ??? ??? ???? ? ????? ?
???? ? ? ??? ??????? ?
???? ?? ??????? ??????? ???? 
?? ???? ?? ? ????? ?? ?? ??? ? ?? ???? ???-??? ??? ?????? ?? ???-??? ?? ???? ??  
???? ?? ??? ?? ????-?????? ?? ?? ?
??-?? ?
??? ?
? ? ??? ??? ?? ??? ???? ???? 
?? ?
???? ?
???? ??? ?? ? ? ??? ? ??? ???? ???? ???
 ?????-????? ???? ?
???? ? ? ?? ?? ?? ?? ???? ? ??? ? ???? ????? ???? ? ?
? ? ? ?
???? ??? ? 
??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ?? ?? ??? ?
???? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ?
?????? ?? 
?? ?
??? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ????
 ????-?
??? ? ? ?? ??????? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ??? ??-?
? ??? ?? ??? ???? ?? 
??-???? ???? ??? ??? ???? ?? ??-?
? ??? ? ? ?????? ?? ???? ?? ? ?? ? ?? ??? ??? ???? 
??? ?? ?? ???? ?? ? ?? ? ??? ???? ?????? ?? ???, “?????? ???, ???? ?? 
?? ??? ???? ?? ? ?? ??? ??? ??? ????” ?????? ????, “?
????? ???
?? ????, ?? ????? 
? ??? ???? ? ? ?? ? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ? ? ? ?? ?? ??
?? ???? ???”
Chapter 4.indd   35 11-06-2025   16:48:15
36 ????   ??? 5
 ??? ?? ?? ??? ? ?, “????? ? ??? ?? ???? ?? ?? ? ? ? ?? ?? ??
?? ???? ??? ???? ? ? 
??? ?? ??? ?? ??-?
? ??? ? ? ? ?? ?
???? ???? ? ?? ??? ??? ?? ?
??? ?? ?
???? ????? ????  
???? ? ? ?
? ??? ??? ??? ??-?
? ??? ?? ???? ? ???? ???? ?? ??? ??? ???? ??? ?? ?????? ?? 
?????? ?? ?? ????? ????? ??? ?? ? ????? ?? ?? ? ???? ???? ????”
 ?????? ?? ??? ? ?, “?? ??? ?? ?? ??? ?? ? ?? ? ????? ? ? ? ??? ??????? 
????? ????? ?? ?? ?????? ?????? ? ? ????? ???? ?????? ?? ?? ??? ?????? ??????? ?? ???? 
??? ????? ?????? ?? ???? ?
???? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ????? ? ??? ??????” 
 ???? ??? ?? ?? ?? ?? ? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ?? ??? ?? ? ???? ??? ??? ?? 
?? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??-?
? ??? ?? ???? ????? ??? ?? ???? ? ? 
????? ????
 “??? ??? ?? ??? ??? ???? ? ? ??? ? ? ???? ???” ?????? ?? ??? ? ?? “????? 
??? ????? ???? ? ?? ?
?????? ?? ?? ?
??? ??? ??? ?? ??? ???? ?????- ????? ?? ??????? ???? ?? 
?
???? ??-???? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ? ???? ?? ?? ? ?????”
 ?????? ? ? ?????? ?? ??? ? ?, “???? ? ? ??? ??? ?????- ????? ?????? ?? ???? ? ?
? 
?? ???-??? ?
???? ?????? ??????? ???? ? ??? ???? ??? ????? ????? —
“???? ?
? ??-??? ?
??????
?
????? ? ?? ??? ???????
???- ????? ?? ?????-????,
?? ??? ??? ?
??? ??????”
Chapter 4.indd   36 11-06-2025   16:48:16
Page 5


33 ???? ? ?
???? ? ?
4
??????? ?????? ??? ????? ? ? ?
??? ??? ???? ? ??? ??? ?? ? ? 
?????? ?? ? ?????? ???? ?? ??? ?? ????? ????? ?? ? ?? ? 
?????? ?? ?? ? ??? ??? ?
??? ??? ? ??? ???? ????? ?? 
??????? ???? ?? , ?? ??? ????? ??? ????? ?? ????, ?? ??? ?? 
?? ?
???-?
??? ?????? ?? ???? ????? ?? ?
??? ?? ??
?? 
???????? ??? ? ????, ?? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?
? ? ?? 
?
? ?? ? ??? ? ? ????? ? ? ?
???? ?? ???? ?
???? ? ? ?? ???? ???
 ?? ??? ??? ?? ?? ??? ? ????? ?????? ?? ? ?? ? ?? 
?
??? ? ?? ??? ?? ??? ? ?????? ? ? ??? ?????? ? ? ?? 
??? ?? ?? ? ?????? ? ? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? 
??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ????? ?? ???? ? ???? ?? 
??? ???? ??? ? ?? ?? ????? ?? ? ???? ??? ??
 ?????? ?? ?????? ?? ?????? ? ? ????? ?? ???? 
? ? ????? ?? ?? ? ???????? ??? ??? ?? ?? ??? ? ?????? 
Chapter 4.indd   33 11-06-2025   16:48:14
34 ????   ??? 5
????? ???? ???? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ???? ?? ?? ???? ? ????? ?? ?? ??? ??? 
???? ? ????? ??? ?? ??-?? ??? ??? ?
? ? ????? ? ? ?
? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? 
? ?? ?-? ?? ? ?? ?
????-?
???? ?
?????? ?? ??? ? ?? ???? ???? ? ????? ??? ?? ??? ?????-???? ? ?? 
?? ??? ??? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ? ??? 
 ??? ?? ? ? ?????? ?? ?
???, “? ? ??? ???? ?? ?? ? ???? ?? ?? ????? ? ??? ?? ? ????” 
 ?????? ?? ??? ? ?, “??? ??-?? ??? ??? ? ?? ????? ???? ? ? ????? ?? ??? ? ? 
?? ???? ?? ?
???? ??? ? ? ??? ? ? ??? ?????- ????? ?? ????? ?
???? ?? ??? ? ????? ?? ?? 
?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?
???? ?? ?? ??? ???? ? ? ?
?????? ?? ??? ??? ?? ?? ?
???? ??? ??? 
??????? ???? ? ? ??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ???? ? ?? ?? ????? ?? ???? ?
??? ???????”
 “??? ?? ??? ?? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ???? ????” ?? ? ?? ? ? ?????? ?? 
?
???? “???-???, ???? ? ??? ?, ?? ?? ???? ? ????? ??? ???? ????” ?????? ? ? ?????? 
Chapter 4.indd   34 11-06-2025   16:48:15
35 ???? ? ?
????? ?? ??? ???? ? ????? ??? ? ????? ? ?? ??? ???? ? ????? ??? ??? ????-????? ? ?? ?? 
?????-?
? ??? ? ?? ??? ?? ??? ??? ???? ????? ? ?? ?? ?????? ???? ???
 ????? ??? ??? ???? ? ????? ?
???? ? ? ??? ??????? ?
???? ?? ??????? ??????? ???? 
?? ???? ?? ? ????? ?? ?? ??? ? ?? ???? ???-??? ??? ?????? ?? ???-??? ?? ???? ??  
???? ?? ??? ?? ????-?????? ?? ?? ?
??-?? ?
??? ?
? ? ??? ??? ?? ??? ???? ???? 
?? ?
???? ?
???? ??? ?? ? ? ??? ? ??? ???? ???? ???
 ?????-????? ???? ?
???? ? ? ?? ?? ?? ?? ???? ? ??? ? ???? ????? ???? ? ?
? ? ? ?
???? ??? ? 
??? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ?? ?? ??? ?
???? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ?
?????? ?? 
?? ?
??? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ? ????
 ????-?
??? ? ? ?? ??????? ??? ?? ? ?? ?? ???? ?? ??? ??-?
? ??? ?? ??? ???? ?? 
??-???? ???? ??? ??? ???? ?? ??-?
? ??? ? ? ?????? ?? ???? ?? ? ?? ? ?? ??? ??? ???? 
??? ?? ?? ???? ?? ? ?? ? ??? ???? ?????? ?? ???, “?????? ???, ???? ?? 
?? ??? ???? ?? ? ?? ??? ??? ??? ????” ?????? ????, “?
????? ???
?? ????, ?? ????? 
? ??? ???? ? ? ?? ? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ? ? ? ?? ?? ??
?? ???? ???”
Chapter 4.indd   35 11-06-2025   16:48:15
36 ????   ??? 5
 ??? ?? ?? ??? ? ?, “????? ? ??? ?? ???? ?? ?? ? ? ? ?? ?? ??
?? ???? ??? ???? ? ? 
??? ?? ??? ?? ??-?
? ??? ? ? ? ?? ?
???? ???? ? ?? ??? ??? ?? ?
??? ?? ?
???? ????? ????  
???? ? ? ?
? ??? ??? ??? ??-?
? ??? ?? ???? ? ???? ???? ?? ??? ??? ???? ??? ?? ?????? ?? 
?????? ?? ?? ????? ????? ??? ?? ? ????? ?? ?? ? ???? ???? ????”
 ?????? ?? ??? ? ?, “?? ??? ?? ?? ??? ?? ? ?? ? ????? ? ? ? ??? ??????? 
????? ????? ?? ?? ?????? ?????? ? ? ????? ???? ?????? ?? ?? ??? ?????? ??????? ?? ???? 
??? ????? ?????? ?? ???? ?
???? ?? ?? ?? ?
? ???? ?? ????? ? ??? ??????” 
 ???? ??? ?? ?? ?? ?? ? ?? ?? ??? ? ?????? ?? ?? ??? ?? ? ???? ??? ??? ?? 
?? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??-?
? ??? ?? ???? ????? ??? ?? ???? ? ? 
????? ????
 “??? ??? ?? ??? ??? ???? ? ? ??? ? ? ???? ???” ?????? ?? ??? ? ?? “????? 
??? ????? ???? ? ?? ?
?????? ?? ?? ?
??? ??? ??? ?? ??? ???? ?????- ????? ?? ??????? ???? ?? 
?
???? ??-???? ?? ?
?????? ?? ?? ??? ? ???? ?? ?? ? ?????”
 ?????? ? ? ?????? ?? ??? ? ?, “???? ? ? ??? ??? ?????- ????? ?????? ?? ???? ? ?
? 
?? ???-??? ?
???? ?????? ??????? ???? ? ??? ???? ??? ????? ????? —
“???? ?
? ??-??? ?
??????
?
????? ? ?? ??? ???????
???- ????? ?? ?????-????,
?? ??? ??? ?
??? ??????”
Chapter 4.indd   36 11-06-2025   16:48:16
37 ???? ? ?
1. ??? ????? ?? ???? ??? ?? ?????? ?? ?????? ?? ?? ????? ???? ???? ???? ? ??? ???-?? 
?????? ?? ?? ????? ? ??? ???? ???? ?? ?? ? ? ?? ??? ?? ???? ???? ???? 
2. ?? ???-?? ? ?? ??? ???? ? ???? ????? ?? ???? ? ? ??? ???-??? ?? ???????? ???? 
3. ????? ??? ??? ???? ?????? ?? ???? ? ????? ?? (?
??
??) ?? ???? ???? ???? ? ?? ? 
 
???-??? ?? ???? ? ????? ?? ???? ???? ??? ? ???? ??? ? ??? ??
??? ?????? 
4. ?? ? ? ? ?? ?? ?? ?? ? ? ?? ???? ? ????
?????? ? ? ??? 
????? ??? ? ? ???
???? ? ????? ? ? ????? ???? ?? ????? ( ) ????? —
1. ???? ? ? ? ? ?? ??? ? ? ???? ? ??
 (?) ??????? ???? ?? ????    
 (?) ?? ?? ?? ???? ?
?? ??? ? ? ? ? ???? ? ???  
 (?) ?? ?
???? ?? ??
??
???? ? ?? ????? ? ?? ? ??  
 (?) ?
???? ?
??????? ? ? ???? ?? 
2. ????? ?
???? ?? ?
???? ??? ? ??? ? ?? ???
 (?) ???? ??? ? ? ?? ???  (?) ????? ? ? ?? ??? ? 
 (?) ??? ? ? ?? ??? ?  (?) ??
???? ? ? ?? ??? ? 
3. ??? ?? ?? ??? ?? ??-?
? ?? ? ?? ???? ???? ? ??? ?? ?? ?? —
 (?) ????? ???? ?? ??? ???  (?) ?? ??? ? ?? ?? ? ??? 
 (?) ?? ?
??? ?? ?? ???  (?) ?? ???? ? ? ??? ??? ??? 
??? ?? Chapter 4.indd   37 11-06-2025   16:48:16
Read More
5 videos|157 docs|12 tests

FAQs on NCERT Textbook: साङकेन - Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

1. साङकेन का क्या महत्व है ?
Ans. साङकेन का महत्व इसलिए है क्योंकि यह संख्याओं और गणितीय विचारों को सरल और स्पष्ट तरीके से व्यक्त करने में मदद करता है। यह छात्रों को विभिन्न गणितीय अवधारणाओं को समझने में मदद करता है, जैसे जोड़, घटाव, गुणा और भाग। साङकेन का उपयोग करके बच्चे गणित को अधिक रुचिपूर्ण और सहज तरीके से सीख सकते हैं।
2. साङकेन में कौन-कौन से मुख्य तत्व होते हैं ?
Ans. साङकेन में मुख्यतः संख्याएँ, चिन्ह, और संकेत होते हैं। संख्याएँ विभिन्न गणितीय क्रियाओं को दर्शाती हैं, जैसे १, २, ३ आदि। चिन्हों में जोड़ (+), घटाव (-), गुणा (×), और भाग (÷) शामिल होते हैं। इसके अलावा, साङकेन में विभिन्न प्रकार के संकेत भी होते हैं, जो गणितीय समीकरणों को स्पष्ट करते हैं।
3. साङकेन कैसे सीखें ?
Ans. साङकेन सीखने के लिए बच्चों को नियमित रूप से अभ्यास करना चाहिए। वे खेल-खेल में या समूह में मिलकर संख्याओं और गणितीय समस्याओं को हल कर सकते हैं। इसके अलावा, चित्रों और चार्ट्स का उपयोग करके साङकेन को समझना आसान होता है। शिक्षकों की मदद से भी बच्चे साङकेन को प्रभावी ढंग से सीख सकते हैं।
4. साङकेन का उपयोग कहाँ-कहाँ होता है ?
Ans. साङकेन का उपयोग दैनिक जीवन में कई जगह होता है, जैसे खरीदारी करते समय, समय की गणना करते समय, और खेल-कूद में स्कोर रखने के लिए। इसके अलावा, विज्ञान, अर्थशास्त्र, और इंजीनियरिंग जैसे क्षेत्रों में भी साङकेन का व्यापक उपयोग होता है। यह विभिन्न प्रकार की गणितीय समस्याओं को हल करने में मदद करता है।
5. साङकेन में त्रिकोणमिति का क्या स्थान है ?
Ans. साङकेन में त्रिकोणमिति का स्थान महत्वपूर्ण है, क्योंकि यह कोणों और त्रिकोणों से संबंधित गणितीय अवधारणाओं को समझने में मदद करता है। यह विद्यार्थियों को त्रिकोण के विभिन्न गुण, जैसे कि उसकी भुजाएँ और कोण, को समझने में सहायता करता है। त्रिकोणमिति का उपयोग भौतिकी और इंजीनियरिंग में भी बहुत महत्वपूर्ण है।
Related Searches

Semester Notes

,

Previous Year Questions with Solutions

,

NCERT Textbook: साङकेन | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

,

Viva Questions

,

video lectures

,

study material

,

NCERT Textbook: साङकेन | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

,

practice quizzes

,

MCQs

,

Extra Questions

,

Objective type Questions

,

NCERT Textbook: साङकेन | Hindi Class 5 वीणा - New NCERT

,

shortcuts and tricks

,

Exam

,

Free

,

ppt

,

mock tests for examination

,

past year papers

,

pdf

,

Sample Paper

,

Summary

,

Important questions

;