Worksheet Solutions: भूकम्पविभीषिका | संस्कृत कक्षा 10 (Sanskrit Class 10) PDF Download

अधोलिखितेषु प्रश्नेषु उचित विकल्पस्य चयनं कुरुत। 

1. द्विसहस्त्रख्रीष्टाब्दे (2001 ई.) भारते गणतन्त्र-दिवस-पर्वणि कः उत्सवमगायत्?
(i) नृत्य-गीतवादित्राणाम् उल्लासे
(ii) केवलं उपवेशे
(iii) युद्धक्रीडायाम्
(iv) शिक्षायाम्
उत्तरम्: (i) नृत्य-गीतवादित्राणाम् उल्लासे

2. गुर्जर-भूकम्पस्य केन्द्रभूतं नगरी का आसीत्?
(i) भुज
(ii) अहमदाबाद
(iii) सूरत
(iv) राजकोट
उत्तरम्: (i) भुज

3. कच्छ-भूकम्पे (2005 ई.) पृथिव्या अन्तर्गर्भे यत् घटते?
(i) पाषाण-शिलानां संघर्षणम्
(ii) वायुप्रवाहः
(iii) नद्याः शान्तिः
(iv) वर्षायाः आगमनम्
उत्तरम्: (i) पाषाण-शिलानां संघर्षणम्

4. ज्वालामुखपर्वतानां विस्फोटे किं भवति?
(i) लावा बहिर्निष्क्रमति
(ii) वर्षायाः जलं शान्तम् भवति
(iii) वायुः स्थिरः भवति
(iv) गगनं शान्तं भवति
उत्तरम्: (i) लावा बहिर्निष्क्रमति

5. बहुभूमिकभवननिर्माणं न करणीयम् इति भूकम्पविशेषज्ञाः कथयन्ति। कारणम् –
(i) असन्तुलनवशात् भूकम्पः सम्भवति
(ii) भवनं सुन्दरं न भवति
(iii) भूमि महंगी भवति
(iv) सर्वे जनाः सुरक्षिताः भवति
उत्तरम्: (i) असन्तुलनवशात् भूकम्पः सम्भवति

कोष्ठकात् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थाने लिखत।

1. आलस्यं मनुष्यस्य शरीरस्थः महान् _____________ अस्ति। (मित्र / रिपुः)
उत्तरम्: रिपुः

2. सर्वदा _____________ भाषणम् एव करणीय। (कटुः / मधुर)
उत्तरम्: मधुर

3. दिवाकरकिरणैः _____________ विस्तारिता भवति। (नलिनीदलम् / पाटलम्)
उत्तरम्: नलिनीदलम्

4. हिमालयस्य _____________ भागे भारतः स्थितः अस्ति। (उत्तर / दक्षिण)
उत्तरम्: उत्तर

5. बुद्धिः _____________ शुध्यति। (सत्येन / ज्ञानेन)
उत्तरम्: ज्ञानेन

अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि एकपदेन लिखत। 

1. भूकम्पस्य दारुण- विभीषिका कस्य प्रदेशे जातम्?
उत्तरम्: गुजरात

2. कच्छ-भूकम्पे (2005 ई.) कुन राज्ये अपि महत्कम्पनं जातम्?
उत्तरम्: गुजरात

3. ज्वालामुखपर्वतानां विस्फोटे किं बहिर्निष्क्रमति?
उत्तरम्: लावा

4. बहुभूमिकभवननिर्माणं न करणीयम् – केन कारणेन?
उत्तरम्: असन्तुलनवशात्

5. पृथिव्या अन्तर्गर्भे विद्यमानाः कः पदार्थः संघर्षणवशात् त्रुट्यति?
उत्तरम्: शिला

अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि ३–४ पङ्क्तिषु पूर्णवाक्यरूपेण लिखत।

1. द्विसहस्त्रख्रीष्टाब्दे (2001 ई.) भूकम्पे गुजरातं कथं अभवत्?
उत्तरम्: 2001 ई. तमे वर्षे गुजराते भूकम्पः भयंकरः अभवत्। 
मुख्यतया भुज नगरे महाविनाशः जातः। 
अनेकानि गृहम् एव ध्वस्तानि। 
असंख्यजनाः मृताः वा विकलाङ्गाः अभवन्। 
सम्पूर्ण प्रदेशे जीवनं अस्तव्यस्तं जातम्।

2. कच्छ-भूकम्पे (2005 ई.) लोकाः किं अनुभवितवन्तः?
उत्तरम्: कच्छ-भूकम्पे जनाः तीव्रकम्पनं अनुभवितवन्तः। 
भवनानि कम्पन्ति स्म, जनाः भयभीताः अभवन्। 
अनेके जना सुरक्षितस्थानं ययुः। 
जलवायु तथा परिवेशे भीषणप्रभावः दृश्यत।

3. ज्वालामुखपर्वतानां विस्फोटे ग्रामाः वा नगराणि कथं प्रभावितानि?
उत्तरम्: ज्वालामुखपर्वतानां विस्फोटे लावा बहिर्निष्क्रम्य ग्रामाणि तथा नगराणि नष्टानि। 
धूमेन आकाशं आच्छादितम्। 
कृषिः तथा जनजीवनं प्रभावितम्। 
भूभागे आग्नेयनाशक प्रभावः दृष्टः।

4. बहुभूमिकभवननिर्माणं न करणीयम् इति किमर्थम्?
उत्तरम्: बहुभूमिकभवननिर्माणं न करणीयम् यतः पृथिव्याः असन्तुलनवशात् भवनानि भूकम्पे भंगितुं शक्नुवन्ति। 
असन्तुलितभूमौ भूकम्पे खतिः अधिका भवति। 
सुरक्षा कारणेन साधारणभवननिर्माणं श्रेष्ठम्।

5. पञ्चतत्त्वानि शान्तानि भूतेषु केन प्रकारेण योगक्षेमाय कल्पन्ते?
उत्तरम्: पञ्चतत्त्वानि—भूमिः, जलं, वायुः, तेजः, आकाशः—शान्तानि भूतेषु संयोज्य योगक्षेमाय कल्प्यन्ते। 
तेषां संतुलनं मानवजीवनस्य सुरक्षा तथा समृद्धये आवश्यकम्। 
प्राकृतिकस्रोताः संरक्षिताः स्यु:।