Class 9 Exam  >  Class 9 Notes  >  संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9)  >  शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation

शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation | संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9) PDF Download

परिचय

अत्र शब्‍दरूपाणि पाठे अकारान्त, इकारान्त, उकारान्त, इत्यादीनि रूपाणि दर्शयिष्यामः। एतानि रूपाणि एकवचनं, द्विवचनं, बहुवचनं च विभक्तयः दर्शयन्ति।

स्‍वरान्त शब्‍दरूप

बालक (अकारान्त पुल्लिंग)

  • एकवचन: बालकः
  • द्विवचन: बालकौ
  • बहुवचन: बालका:
  • प्रथमा: बालकः
  • द्वितीया: बालकम्
  • तृतीया: बालकेन
  • चतुर्थी: बालकाय
  • पञ्चमी: बालकात्
  • षष्ठी: बालकस्य
  • सप्तमी: बालके
  • सम्बोधन: हे बालक!

फल (अकारान्त नपुंसकलिंग)

  • एकवचन: फलम्
  • द्विवचन: फले
  • बहुवचन: फलानि
  • प्रथमा: फलम्
  • द्वितीया: फलम्
  • तृतीया: फलस्य
  • चतुर्थी: फलाय
  • पञ्चमी: फलात्
  • षष्ठी: फलस्य
  • सप्तमी: फले
  • सम्बोधन: हे फल!

व्यञ्जनान्त शब्‍दरूप

राजन् (नकारान्त पुल्लिंग)

  • एकवचन: राजा
  • द्विवचन: राजानौ
  • बहुवचन: राजानः
  • प्रथमा: राजा
  • द्वितीया: राजानम्
  • तृतीया: राज्ञा
  • चतुर्थी: राजे
  • पञ्चमी: राज्ञः
  • षष्ठी: राज्ञः
  • सप्तमी: राजसु
  • सम्बोधन: हे राजन!

भवत् (तकारान्त पुल्लिंग)

  • एकवचन: भवः
  • द्विवचन: भवौ
  • बहुवचन: भवः
  • प्रथमा: भवः
  • द्वितीया: भवम्
  • तृतीया: भवेन
  • चतुर्थी: भवाय
  • पञ्चमी: भवात्
  • षष्ठी: भवस्य
  • सप्तमी: भवे
  • सम्बोधन: हे भव!

सर्वनाम

सर्व (अकारान्त पुल्लिंग)

  • एकवचन: सर्वः
  • द्विवचन: सर्वौ
  • बहुवचन: सर्वे
  • प्रथमा: सर्वः
  • द्वितीया: सर्वम्
  • तृतीया: सर्वेण
  • चतुर्थी: सर्वस्य
  • पञ्चमी: सर्वतः
  • षष्ठी: सर्वस्य
  • सप्तमी: सर्वे
  • सम्बोधन: हे सर्व!

एतत (यह) पुण्लिङ्ग

  • एकवचन: एषः
  • द्विवचन: एतौ
  • बहुवचन: एते
  • प्रथमा: एषः
  • द्वितीया: एतम्
  • तृतीया: एतेन
  • चतुर्थी: एतस्मै
  • पञ्चमी: एतस्मात
  • षष्ठी: एतस्य
  • सप्तमी: एतद्स्मिन
  • सम्बोधन: हे एष!
The document शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation | संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9) is a part of the Class 9 Course संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9).
All you need of Class 9 at this link: Class 9
38 videos|146 docs|22 tests

FAQs on शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation - संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9)

1. स्वरान्त शब्‍द के क्या अर्थ होते हैं और उनके उदाहरण क्या हैं ?
Ans. स्वरान्त शब्‍द वे शब्‍द होते हैं जो स्वर से समाप्त होते हैं। उदाहरण के लिए, "गुरु", "पिता", "कला" आदि शब्‍द स्वरान्त हैं।
2. व्यञ्जनान्त शब्‍द के बारे में समझाइए और इसके उदाहरण दें।
Ans. व्यञ्जनान्त शब्‍द वे होते हैं जो व्यञ्जन से समाप्त होते हैं। जैसे "बाल", "घर", "सूर्य" आदि। ये शब्‍द व्यञ्जन ध्वनि के साथ समाप्त होते हैं।
3. सर्वनाम शब्‍द के किस प्रकार होते हैं और इनके उदाहरण क्या हैं ?
Ans. सर्वनाम शब्‍द उन शब्‍दों को कहते हैं जो संज्ञा के स्थान पर उपयोग होते हैं। जैसे "मैं", "तुम", "वह", "यह" आदि। ये शब्‍द संज्ञा को प्रतिस्थापित करने का कार्य करते हैं।
4. स्वरान्त और व्यञ्जनान्त शब्‍दों के बीच मुख्य अंतर क्या है ?
Ans. स्वरान्त शब्‍द वे होते हैं जो स्वर ध्वनि से समाप्त होते हैं, जबकि व्यञ्जनान्त शब्‍द व्यञ्जन ध्वनि से समाप्त होते हैं। उदाहरण स्वरूप, "नदी" स्वरान्त है और "पेड़" व्यञ्जनान्त है।
5. सर्वनाम शब्‍द की उपयोगिता क्या है और ये वाक्‍य में कैसे काम करते हैं ?
Ans. सर्वनाम शब्‍द का उपयोग संज्ञा की पुनरावृत्ति से बचने के लिए किया जाता है। ये वाक्‍य को सरल और स्पष्ट बनाते हैं। उदाहरण के लिए, "सीता बगीचे में है। वह बहुत सुंदर है।" यहाँ "वह" सर्वनाम है जो "सीता" का स्थान ले रहा है।
Related Searches

Previous Year Questions with Solutions

,

शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation | संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9)

,

Semester Notes

,

Sample Paper

,

Summary

,

video lectures

,

Important questions

,

mock tests for examination

,

study material

,

Exam

,

ppt

,

Extra Questions

,

MCQs

,

past year papers

,

शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation | संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9)

,

shortcuts and tricks

,

Objective type Questions

,

practice quizzes

,

Free

,

Viva Questions

,

शब्‍दरूपािण - Chapter Explanation | संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9)

,

pdf

;