Worksheet Solutions: धातुरूपािण | संस्कृत कक्षा 9 (Sanskrit Class 9) PDF Download

अधोलिखितेषु प्रश्नेषु उचित विकल्पस्य चयनं कुरुत।

1. पठ् धातुः लट् लकारे प्रथमपुरुषे किम् भवति?
(i) पठति
(ii) अपठि
(iii) पठिष्यति
(iv) लभति
उत्तरम्: (i) पठति

2. शुच् धातुः लङ् लकारे उत्तमपुरुषे रूपं किम्?
(i) अशोचम्
(ii) शोचति
(iii) अशोच
(iv) शोचाति
उत्तरम्: (iii) अशोच

3. गम् धातुः लट् लकारे मध्यमपुरुषे रूपम् किम्?
(i) गच्छति
(ii) अगच्छ
(iii) गच्छाति
(iv) अपगच्छम्
उत्तरम्: (i) गच्छति

4. पच् धातुः भूतकाले प्रथमपुरुषे किम् रूपं भवति?
(i) अपचि
(ii) पचति
(iii) पचाति
(iv) अपच
उत्तरम्: (ii) पचति

5. लभ् धातुः लृट् लकारे उत्तमपुरुषे रूपं किम्?
(i) लभाति
(ii) अलभ
(iii) अलभम्
(iv) लभति
उत्तरम्: (i) लभाति

कोष्ठकात् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थाने लिखत।

1. बालकः प्रतिदिनं पाठशालायां _____________ पठति। (अपठि / पठति)
उत्तरम्: पठति

2. कुमारः मातुः कृते _____________ शोचति। (शोचति / अशोचम्)
उत्तरम्: शोचति

3. भिक्षुः ग्रामे गत्वा जलं _____________। (लभति / अपचि)
उत्तरम्: लभति

4. कुक्कुरः रात्रौ _____________ निद्राति। (पचति / गच्छति)
उत्तरम्: पचति

5. ज्ञानेन मनः _____________ (शुद्ध्यति / शोचति)
उत्तरम्: शुद्ध्यति

अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि एकपदेन लिखत।

1. पठ् धातुः लट् लकारे प्रथमपुरुषे रूपं किम्?
उत्तरम्: पठति

2. शुच् धातुः भूतकाले मध्यमपुरुषे रूपं किम्?
उत्तरम्: अशोचत्

3. गम् धातुः लृट् लकारे प्रथमपुरुषे रूपं किम्?
उत्तरम्: गमिष्यति

4. पच् धातुः लट् लकारे उत्तमपुरुषे रूपं किम्?
उत्तरम्: पचाति

5. लभ् धातुः लङ् लकारे मध्यमपुरुषे रूपं किम्?
उत्तरम्: अलभत्

अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि ३–४ पङ्क्तिषु पूर्णवाक्यरूपेण लिखत।

1. पठ् धातुः वर्तमानकाले कः पठति?
उत्तरम्: लट् लकारे प्रथमपुरुषेण पठति इति रूपं भवति।
लङ् लकारे प्रथमपुरुषेण अपठि इति रूपं भवति।
लृट् लकारे प्रथमपुरुषेण पठिष्यति इति भविष्यत्कालस्य रूपं भवति।

2. शुच् धातुः भूतकाले कः अशोचति?
उत्तरम्: शोकं कर्तुं शुच् धातुः लट् लकारे प्रथमपुरुषेण शोचति इति रूपं भवति।
मध्यमपुरुषेण अपि शोचति इति रूपं प्रयुज्यते।
उत्तमपुरुषेण शोचाति इति रूपं भवति।

3. गम् धातुः भविष्यत्काल कः गच्छिष्यति?
उत्तरम्: लङ् लकारे प्रथमपुरुषेण अगच्छि इति रूपं भवति।
मध्यमपुरुषेण अगच्छ इति रूपं भवति।
उत्तमपुरुषेण अगच्छम् इति रूपं भवति।

4. पच् धातुः वर्तमानकाले कः पचति?
उत्तरम्: लट् लकारे पचति इति रूपं भवति।
मध्यमपुरुषेण अपि पचति इति रूपं भवति।
उत्तमपुरुषेण पचाति इति रूपं भवति।

5. लभ् धातुः भूतकाले कः अलभ?
उत्तरम्: भिक्षुः ग्रामे गत्वा जलं अलभ। 
सः दुःखितः अभवत्। 
किन्तु धैर्यं धारयन् सः पुनः प्रयत्नं कृतवान्।