Class 3 Exam  >  Class 3 Notes  >  Hindi for Class 3 (वीणा)  >  NCERT Textbook: चंद्रयान (संवाद )

NCERT Textbook: चंद्रयान (संवाद ) | Hindi for Class 3 (वीणा) PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


(? ??? ??? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ? ?? ?? ? ???????)
??? ???? ?? ?? – ?
?????? ?? ???? ?? ??!
???????? –  ?
?????? ?? ?? ! ?? ?? ?? ?? ? ? ???? ??? ?
? ? ?????? ???? ???? ?? 
???? ???? ?? ? ? ? ? ?! ???? ???? ?? ?? ??-?? ? ????? ? ?? ??? ????
??? ???? ?? ?? –  ?? ?? ?... ???? ???? ?? ? ? 
? ?? ???? ??? ??? ?? 
???? ?? ?? ??? ???? ?? 
??? ???
???????? –  ????! ??? ?? ?? ???? ? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? 
?? ??? ???? ??? ???
?? ???? ?? ?? – ?????? ?? ??! ?? ?? ?? 
?? ??, ?? ??? ? ? ??? ??
?
? ??? ???? ?? ?? – ?? ?????? ? ? ??? 
?
? ??-?
? ??? ? ???? ?????
????? ???? ?? ?? – ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ? ?
???????? – ?? ? ?? ??? ? ?? ?? ??? ? ????
??? ???? ?? ?? – ?? ?? ?...!
?
?????? 
(?
????)
?
???? ?????
16
Unit 5 122 to 154.indd   129 10-Apr-24   5:15:06 PM
Reprint 2025-26
Page 2


(? ??? ??? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ? ?? ?? ? ???????)
??? ???? ?? ?? – ?
?????? ?? ???? ?? ??!
???????? –  ?
?????? ?? ?? ! ?? ?? ?? ?? ? ? ???? ??? ?
? ? ?????? ???? ???? ?? 
???? ???? ?? ? ? ? ? ?! ???? ???? ?? ?? ??-?? ? ????? ? ?? ??? ????
??? ???? ?? ?? –  ?? ?? ?... ???? ???? ?? ? ? 
? ?? ???? ??? ??? ?? 
???? ?? ?? ??? ???? ?? 
??? ???
???????? –  ????! ??? ?? ?? ???? ? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? 
?? ??? ???? ??? ???
?? ???? ?? ?? – ?????? ?? ??! ?? ?? ?? 
?? ??, ?? ??? ? ? ??? ??
?
? ??? ???? ?? ?? – ?? ?????? ? ? ??? 
?
? ??-?
? ??? ? ???? ?????
????? ???? ?? ?? – ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ? ?
???????? – ?? ? ?? ??? ? ?? ?? ??? ? ????
??? ???? ?? ?? – ?? ?? ?...!
?
?????? 
(?
????)
?
???? ?????
16
Unit 5 122 to 154.indd   129 10-Apr-24   5:15:06 PM
Reprint 2025-26
130
???? 1 | ??? ? 3
???????? – ? ? ???
??? ???? ?? ?? – ???? ? ??...
???????? –  ??? ?? ! ?? ? ? ? ??? ?? ??? ??? ? ?? ? ? ??? ?? ???? ?? ? ? ? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?? ?... ???! ? ? ? ? ?? ?? ????... ?? ?? ????
???????? – ????! ???-?? ??? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?
??? ? ?? 1, 2, 3!
???????? – ?????! ???? ?
??? ? ???? ? ? ???? ??? ?? ??? ??? 
????? ???? ??? ??? ?? ?
??? ? ??-3 ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ????? 
??? ??? ???? ???? ???? ???? ??? ??? ?? ? ?? ??? ? ??? 
???? ?? ???!
?? ???? ?? ?? – ? ? ? ??? ?? ??
?? ??? ? ??
???????? – ???? ???? ? ???? ??? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??, 
???? ?? ?
????? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??? ? ??? ?????? ??? ? ? ???? 
??? ? ??? ?? ? ?? ?????? ?
???? ? ??? ?? ????? ???? ??? ??? ?? 
? ? ?????
???? ?? ? ?? ?? ??? ? ??? ? ? ?? ????? ?????? 
??? ?
??? ? ?? ? ? ???? ??? ??? ????? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ??  
?? ?-?? ? ? ??
?
? ? ???? ?? ?? – ????? ?? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? 
???? ??? ? ? ? ???? ??? ??? ???
???????? –  ???... ?? ?, ?? ?? ????! ?? ?? ? ? ???? ? ?? 
???? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?-?? ? ???? ????? 
Unit 5 122 to 154.indd   130 10-Apr-24   5:15:07 PM
Reprint 2025-26
Page 3


(? ??? ??? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ? ?? ?? ? ???????)
??? ???? ?? ?? – ?
?????? ?? ???? ?? ??!
???????? –  ?
?????? ?? ?? ! ?? ?? ?? ?? ? ? ???? ??? ?
? ? ?????? ???? ???? ?? 
???? ???? ?? ? ? ? ? ?! ???? ???? ?? ?? ??-?? ? ????? ? ?? ??? ????
??? ???? ?? ?? –  ?? ?? ?... ???? ???? ?? ? ? 
? ?? ???? ??? ??? ?? 
???? ?? ?? ??? ???? ?? 
??? ???
???????? –  ????! ??? ?? ?? ???? ? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? 
?? ??? ???? ??? ???
?? ???? ?? ?? – ?????? ?? ??! ?? ?? ?? 
?? ??, ?? ??? ? ? ??? ??
?
? ??? ???? ?? ?? – ?? ?????? ? ? ??? 
?
? ??-?
? ??? ? ???? ?????
????? ???? ?? ?? – ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ? ?
???????? – ?? ? ?? ??? ? ?? ?? ??? ? ????
??? ???? ?? ?? – ?? ?? ?...!
?
?????? 
(?
????)
?
???? ?????
16
Unit 5 122 to 154.indd   129 10-Apr-24   5:15:06 PM
Reprint 2025-26
130
???? 1 | ??? ? 3
???????? – ? ? ???
??? ???? ?? ?? – ???? ? ??...
???????? –  ??? ?? ! ?? ? ? ? ??? ?? ??? ??? ? ?? ? ? ??? ?? ???? ?? ? ? ? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?? ?... ???! ? ? ? ? ?? ?? ????... ?? ?? ????
???????? – ????! ???-?? ??? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?
??? ? ?? 1, 2, 3!
???????? – ?????! ???? ?
??? ? ???? ? ? ???? ??? ?? ??? ??? 
????? ???? ??? ??? ?? ?
??? ? ??-3 ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ????? 
??? ??? ???? ???? ???? ???? ??? ??? ?? ? ?? ??? ? ??? 
???? ?? ???!
?? ???? ?? ?? – ? ? ? ??? ?? ??
?? ??? ? ??
???????? – ???? ???? ? ???? ??? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??, 
???? ?? ?
????? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??? ? ??? ?????? ??? ? ? ???? 
??? ? ??? ?? ? ?? ?????? ?
???? ? ??? ?? ????? ???? ??? ??? ?? 
? ? ?????
???? ?? ? ?? ?? ??? ? ??? ? ? ?? ????? ?????? 
??? ?
??? ? ?? ? ? ???? ??? ??? ????? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ??  
?? ?-?? ? ? ??
?
? ? ???? ?? ?? – ????? ?? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? 
???? ??? ? ? ? ???? ??? ??? ???
???????? –  ???... ?? ?, ?? ?? ????! ?? ?? ? ? ???? ? ?? 
???? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?-?? ? ???? ????? 
Unit 5 122 to 154.indd   130 10-Apr-24   5:15:07 PM
Reprint 2025-26
131
???? 5 – ????? ???
?
? ? ???? ?? ?? – ????, ???
??
??,..!
???????? –  ???? ???! ?? ?? ?? ?? ?
? ? ???? ? ???? ???? ?? ??? ?? ?? ?? 
?? ?? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??? ?? ??? ???? ??? ??? ? ? ???? ?? ?? ??? ? ? 
???? ?? ???? ? ?? ?? ? ?? ??? ? ?? ??? ? ?? ?-?? ? ? ?? ??? ??? ? ??? 
‘?
??? ? ?? ????’ ??? ??? ?? ‘?
??? ? ??’ ? ? ???? ? ? ????? ?? ?? ? ? 
???? ? ?? ? ? ??? ??? ? ? ?? ??? ? ?? ???? ??? 
?? ???? ?? ?? –  ???? ??? ??? ?? ???? ?
? ? ???? ???? ?? ??? ???? ? ?? ?? ? ???? ??? 
??? ????? ?? ? ? ??-??? ???? ?? ??? ???-??? ?? ? ? ? ???
?? ??? ???? ?? ?? –  ?? ???? ? ??? ????, ?? ?? ??? ? ? ? ?? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ???
???????? –  ???, ????
? ? ??? ???? ?? ?? ??? ???? ? ? ? ??? ???? ??? ??? ?? 
???? ??? ?? ???? ??? ??? ? ??? ?? ??? ? ? ???? ? ?? ? ???? ???? ?? 
??? ??? ? ?
? ??? ??? ? ? ?? ?? ?? ??? ‘?
??? ? ??-2’ ?? ??? ??? ?; ?? 
? ? ?
? ? ? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?? ???? ??? ??? ? ? ??? 
???? ????? ?? ??? ?? ??? ? ?? ? ?? ??? ?
?? ??... ?? ???? ?? ???? ?
?? 
??? ?? ?? ??? ?
??? ? ??-3 ?? ?? ?? ?? ??? ? ? ?? ?? ??? ? ???? ?? 
??? ? ????? 
?? ???? ?? ?? –  ??? ???? ?? ?? ???? ? ?? ??? ??, ?? ? ???? ?? ??? ? ?? ?
??? ??? 
?? ??? ???? ?? ?? – ?? ??????? ???? ?? ? ? ?? ?? ?
??? ? ? ??? 
Unit 5 122 to 154.indd   131 10-Apr-24   5:15:08 PM
Reprint 2025-26
Page 4


(? ??? ??? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ? ?? ?? ? ???????)
??? ???? ?? ?? – ?
?????? ?? ???? ?? ??!
???????? –  ?
?????? ?? ?? ! ?? ?? ?? ?? ? ? ???? ??? ?
? ? ?????? ???? ???? ?? 
???? ???? ?? ? ? ? ? ?! ???? ???? ?? ?? ??-?? ? ????? ? ?? ??? ????
??? ???? ?? ?? –  ?? ?? ?... ???? ???? ?? ? ? 
? ?? ???? ??? ??? ?? 
???? ?? ?? ??? ???? ?? 
??? ???
???????? –  ????! ??? ?? ?? ???? ? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? 
?? ??? ???? ??? ???
?? ???? ?? ?? – ?????? ?? ??! ?? ?? ?? 
?? ??, ?? ??? ? ? ??? ??
?
? ??? ???? ?? ?? – ?? ?????? ? ? ??? 
?
? ??-?
? ??? ? ???? ?????
????? ???? ?? ?? – ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ? ?
???????? – ?? ? ?? ??? ? ?? ?? ??? ? ????
??? ???? ?? ?? – ?? ?? ?...!
?
?????? 
(?
????)
?
???? ?????
16
Unit 5 122 to 154.indd   129 10-Apr-24   5:15:06 PM
Reprint 2025-26
130
???? 1 | ??? ? 3
???????? – ? ? ???
??? ???? ?? ?? – ???? ? ??...
???????? –  ??? ?? ! ?? ? ? ? ??? ?? ??? ??? ? ?? ? ? ??? ?? ???? ?? ? ? ? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?? ?... ???! ? ? ? ? ?? ?? ????... ?? ?? ????
???????? – ????! ???-?? ??? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?
??? ? ?? 1, 2, 3!
???????? – ?????! ???? ?
??? ? ???? ? ? ???? ??? ?? ??? ??? 
????? ???? ??? ??? ?? ?
??? ? ??-3 ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ????? 
??? ??? ???? ???? ???? ???? ??? ??? ?? ? ?? ??? ? ??? 
???? ?? ???!
?? ???? ?? ?? – ? ? ? ??? ?? ??
?? ??? ? ??
???????? – ???? ???? ? ???? ??? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??, 
???? ?? ?
????? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??? ? ??? ?????? ??? ? ? ???? 
??? ? ??? ?? ? ?? ?????? ?
???? ? ??? ?? ????? ???? ??? ??? ?? 
? ? ?????
???? ?? ? ?? ?? ??? ? ??? ? ? ?? ????? ?????? 
??? ?
??? ? ?? ? ? ???? ??? ??? ????? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ??  
?? ?-?? ? ? ??
?
? ? ???? ?? ?? – ????? ?? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? 
???? ??? ? ? ? ???? ??? ??? ???
???????? –  ???... ?? ?, ?? ?? ????! ?? ?? ? ? ???? ? ?? 
???? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?-?? ? ???? ????? 
Unit 5 122 to 154.indd   130 10-Apr-24   5:15:07 PM
Reprint 2025-26
131
???? 5 – ????? ???
?
? ? ???? ?? ?? – ????, ???
??
??,..!
???????? –  ???? ???! ?? ?? ?? ?? ?
? ? ???? ? ???? ???? ?? ??? ?? ?? ?? 
?? ?? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??? ?? ??? ???? ??? ??? ? ? ???? ?? ?? ??? ? ? 
???? ?? ???? ? ?? ?? ? ?? ??? ? ?? ??? ? ?? ?-?? ? ? ?? ??? ??? ? ??? 
‘?
??? ? ?? ????’ ??? ??? ?? ‘?
??? ? ??’ ? ? ???? ? ? ????? ?? ?? ? ? 
???? ? ?? ? ? ??? ??? ? ? ?? ??? ? ?? ???? ??? 
?? ???? ?? ?? –  ???? ??? ??? ?? ???? ?
? ? ???? ???? ?? ??? ???? ? ?? ?? ? ???? ??? 
??? ????? ?? ? ? ??-??? ???? ?? ??? ???-??? ?? ? ? ? ???
?? ??? ???? ?? ?? –  ?? ???? ? ??? ????, ?? ?? ??? ? ? ? ?? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ???
???????? –  ???, ????
? ? ??? ???? ?? ?? ??? ???? ? ? ? ??? ???? ??? ??? ?? 
???? ??? ?? ???? ??? ??? ? ??? ?? ??? ? ? ???? ? ?? ? ???? ???? ?? 
??? ??? ? ?
? ??? ??? ? ? ?? ?? ?? ??? ‘?
??? ? ??-2’ ?? ??? ??? ?; ?? 
? ? ?
? ? ? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?? ???? ??? ??? ? ? ??? 
???? ????? ?? ??? ?? ??? ? ?? ? ?? ??? ?
?? ??... ?? ???? ?? ???? ?
?? 
??? ?? ?? ??? ?
??? ? ??-3 ?? ?? ?? ?? ??? ? ? ?? ?? ??? ? ???? ?? 
??? ? ????? 
?? ???? ?? ?? –  ??? ???? ?? ?? ???? ? ?? ??? ??, ?? ? ???? ?? ??? ? ?? ?
??? ??? 
?? ??? ???? ?? ?? – ?? ??????? ???? ?? ? ? ?? ?? ?
??? ? ? ??? 
Unit 5 122 to 154.indd   131 10-Apr-24   5:15:08 PM
Reprint 2025-26
132
???? 1 | ??? ? 3
???????? –  ?? ?? ? ? ??? ?, ???? ??? ? ? ???? ??? ??? ? ? ?????? ?? ??!
?? ???? ?? ?? – ?? ?? ?? ?? ?? ? ?? ??? ? ??
???????? –   ?? ?? ?? ?? ?? ?? , ?????! ???? ??? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ???? ??, 
???? ??? ‘ ????? ?????’ ? ?? ? ? ????? ????? ??? ?? ?? ? ???? 
???? ? ? ? ?? ????? ??? ‘?? ?? ??’ ??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?
??-?
???? 
? ? ??? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ???
?
 ?? ????? ???? ?? ? ? ????; ?? ?? ?? 
???? ?
??? ? ? ? ? ????...
?? ???? ?? ?? – ? ? ?? ?? ?? ??? ?? ???? ??! (? ? ? ? ?? ??)
???????? –  ?? ?? ? ? ??? ?, ?????? ?? ? ?? ??? ? ?? 
? ??? ?? ? ??? ??? ?? ??? ???? ? ??
???? ?? ?? – ?? ?? ?? ?
??? ???? ???? ??? ??
???????? – ??! ?? ????? ??? ? ????
“?
??? ? ? ??? ? ???, ????? ?? ??? ? ???,
?? ??? ???? ??????, ?? ??? ???? ???????
?? ? ? ?? ??????? ?? ? ? ?? ???????
?? ?
??? ? ?? ?? ??????, ?? ?
??? ? ?? ?? ???????”
Unit 5 122 to 154.indd   132 10-Apr-24   5:15:09 PM
Reprint 2025-26
Page 5


(? ??? ??? ?????? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ? ?? ?? ? ???????)
??? ???? ?? ?? – ?
?????? ?? ???? ?? ??!
???????? –  ?
?????? ?? ?? ! ?? ?? ?? ?? ? ? ???? ??? ?
? ? ?????? ???? ???? ?? 
???? ???? ?? ? ? ? ? ?! ???? ???? ?? ?? ??-?? ? ????? ? ?? ??? ????
??? ???? ?? ?? –  ?? ?? ?... ???? ???? ?? ? ? 
? ?? ???? ??? ??? ?? 
???? ?? ?? ??? ???? ?? 
??? ???
???????? –  ????! ??? ?? ?? ???? ? ? 
?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? 
?? ??? ???? ??? ???
?? ???? ?? ?? – ?????? ?? ??! ?? ?? ?? 
?? ??, ?? ??? ? ? ??? ??
?
? ??? ???? ?? ?? – ?? ?????? ? ? ??? 
?
? ??-?
? ??? ? ???? ?????
????? ???? ?? ?? – ???? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ?? ??? ? ?
???????? – ?? ? ?? ??? ? ?? ?? ??? ? ????
??? ???? ?? ?? – ?? ?? ?...!
?
?????? 
(?
????)
?
???? ?????
16
Unit 5 122 to 154.indd   129 10-Apr-24   5:15:06 PM
Reprint 2025-26
130
???? 1 | ??? ? 3
???????? – ? ? ???
??? ???? ?? ?? – ???? ? ??...
???????? –  ??? ?? ! ?? ? ? ? ??? ?? ??? ??? ? ?? ? ? ??? ?? ???? ?? ? ? ? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?? ?... ???! ? ? ? ? ?? ?? ????... ?? ?? ????
???????? – ????! ???-?? ??? ? ??
??? ???? ?? ?? – ?
??? ? ?? 1, 2, 3!
???????? – ?????! ???? ?
??? ? ???? ? ? ???? ??? ?? ??? ??? 
????? ???? ??? ??? ?? ?
??? ? ??-3 ?? ???? ? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ????? 
??? ??? ???? ???? ???? ???? ??? ??? ?? ? ?? ??? ? ??? 
???? ?? ???!
?? ???? ?? ?? – ? ? ? ??? ?? ??
?? ??? ? ??
???????? – ???? ???? ? ???? ??? ???? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??, 
???? ?? ?
????? ?? ?? ? ??? ?? ?? ?? ??? ? ??? ?????? ??? ? ? ???? 
??? ? ??? ?? ? ?? ?????? ?
???? ? ??? ?? ????? ???? ??? ??? ?? 
? ? ?????
???? ?? ? ?? ?? ??? ? ??? ? ? ?? ????? ?????? 
??? ?
??? ? ?? ? ? ???? ??? ??? ????? ??? ? ? ???? ??? ? ???? ?? 
??? ? ? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ???? ??  
?? ?-?? ? ? ??
?
? ? ???? ?? ?? – ????? ?? ?? ???? ? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? 
???? ??? ? ? ? ???? ??? ??? ???
???????? –  ???... ?? ?, ?? ?? ????! ?? ?? ? ? ???? ? ?? 
???? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?-?? ? ???? ????? 
Unit 5 122 to 154.indd   130 10-Apr-24   5:15:07 PM
Reprint 2025-26
131
???? 5 – ????? ???
?
? ? ???? ?? ?? – ????, ???
??
??,..!
???????? –  ???? ???! ?? ?? ?? ?? ?
? ? ???? ? ???? ???? ?? ??? ?? ?? ?? 
?? ?? ???? ?? ?? ?? ?
? ? ??? ?? ??? ???? ??? ??? ? ? ???? ?? ?? ??? ? ? 
???? ?? ???? ? ?? ?? ? ?? ??? ? ?? ??? ? ?? ?-?? ? ? ?? ??? ??? ? ??? 
‘?
??? ? ?? ????’ ??? ??? ?? ‘?
??? ? ??’ ? ? ???? ? ? ????? ?? ?? ? ? 
???? ? ?? ? ? ??? ??? ? ? ?? ??? ? ?? ???? ??? 
?? ???? ?? ?? –  ???? ??? ??? ?? ???? ?
? ? ???? ???? ?? ??? ???? ? ?? ?? ? ???? ??? 
??? ????? ?? ? ? ??-??? ???? ?? ??? ???-??? ?? ? ? ? ???
?? ??? ???? ?? ?? –  ?? ???? ? ??? ????, ?? ?? ??? ? ? ? ?? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ???
???????? –  ???, ????
? ? ??? ???? ?? ?? ??? ???? ? ? ? ??? ???? ??? ??? ?? 
???? ??? ?? ???? ??? ??? ? ??? ?? ??? ? ? ???? ? ?? ? ???? ???? ?? 
??? ??? ? ?
? ??? ??? ? ? ?? ?? ?? ??? ‘?
??? ? ??-2’ ?? ??? ??? ?; ?? 
? ? ?
? ? ? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ???? ?? ? ?? ???? ??? ??? ? ? ??? 
???? ????? ?? ??? ?? ??? ? ?? ? ?? ??? ?
?? ??... ?? ???? ?? ???? ?
?? 
??? ?? ?? ??? ?
??? ? ??-3 ?? ?? ?? ?? ??? ? ? ?? ?? ??? ? ???? ?? 
??? ? ????? 
?? ???? ?? ?? –  ??? ???? ?? ?? ???? ? ?? ??? ??, ?? ? ???? ?? ??? ? ?? ?
??? ??? 
?? ??? ???? ?? ?? – ?? ??????? ???? ?? ? ? ?? ?? ?
??? ? ? ??? 
Unit 5 122 to 154.indd   131 10-Apr-24   5:15:08 PM
Reprint 2025-26
132
???? 1 | ??? ? 3
???????? –  ?? ?? ? ? ??? ?, ???? ??? ? ? ???? ??? ??? ? ? ?????? ?? ??!
?? ???? ?? ?? – ?? ?? ?? ?? ?? ? ?? ??? ? ??
???????? –   ?? ?? ?? ?? ?? ?? , ?????! ???? ??? ?? ?? ???? ?? ?? ?? ???? ??, 
???? ??? ‘ ????? ?????’ ? ?? ? ? ????? ????? ??? ?? ?? ? ???? 
???? ? ? ? ?? ????? ??? ‘?? ?? ??’ ??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ?
??-?
???? 
? ? ??? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ???
?
 ?? ????? ???? ?? ? ? ????; ?? ?? ?? 
???? ?
??? ? ? ? ? ????...
?? ???? ?? ?? – ? ? ?? ?? ?? ??? ?? ???? ??! (? ? ? ? ?? ??)
???????? –  ?? ?? ? ? ??? ?, ?????? ?? ? ?? ??? ? ?? 
? ??? ?? ? ??? ??? ?? ??? ???? ? ??
???? ?? ?? – ?? ?? ?? ?
??? ???? ???? ??? ??
???????? – ??! ?? ????? ??? ? ????
“?
??? ? ? ??? ? ???, ????? ?? ??? ? ???,
?? ??? ???? ??????, ?? ??? ???? ???????
?? ? ? ?? ??????? ?? ? ? ?? ???????
?? ?
??? ? ?? ?? ??????, ?? ?
??? ? ?? ?? ???????”
Unit 5 122 to 154.indd   132 10-Apr-24   5:15:09 PM
Reprint 2025-26
133
???? 5 – ????? ???
1. ?? ???? ??? ?
???, ????, ???? ? ?
? ?? ?? ?
? ? ?? ?? ??? ? ? ???? ???? ?? 
?
??? ???? ??? ??
???, ??? ???? ??? ? ? ??? ? ???? ?
??????
2. ???? ? ??? ?? ?? ???? ??? ? ? ?
???? ? ???
??? 2 ??? ???? ? ? ???? ??? ? ??  
?? ?! ?
? ? ? ?? ??? ? ?
????? ?? ?? ? ??? ???
3. ???? ?
? ? ??? ??? ????? ? ? ???? ??? ? ??? ??? ???? ????? ???? ? ? 
??? ? ? ?? ?? ?? ???? ?
??
?? ??? ? ?? ??? ? ????? ?? ?? ???-?? ? ?? ??? ????
4. ???? ?
??? ? ?? ? ? ???? ??? ?? ?
? ? ?
???, ? ?? ? ? ??? ? ? ?, ??????
?????? ? ? ??? 
1. ?? ??? ???????? ?? ???? ??? ????? ? ? ??? ?? ?
???? ??? ?? ?
???? ??? 
???? ?? ???
 
...................................................................................................
 ...................................................................................................
2. ??? ?? ???? ? ?? ?? ???? ?????? ?? ??? ?? ??? {?} ??  
???? ????? —
 (i) ???? ?? ??? ? ? ? ??? ?? ? ???? ?? ?? ? ?? ??? ? ???? ? ??
  (?) ??? ? ? 
  (? ) ?? 
  (?) ? ??? ??? ? 
????? ?? ?????
Unit 5 122 to 154.indd   133 10-Apr-24   5:15:09 PM
Reprint 2025-26
Read More
44 videos|335 docs|40 tests

FAQs on NCERT Textbook: चंद्रयान (संवाद ) - Hindi for Class 3 (वीणा)

1. चंद्रयान क्या है?
Ans. चंद्रयान भारत का एक अंतरिक्ष मिशन है जो चाँद पर भेजा गया है। इसका उद्देश्य चाँद की सतह, उसकी संरचना, और वहां के संसाधनों का अध्ययन करना है।
2. चंद्रयान के प्रमुख उद्देश्य क्या हैं?
Ans. चंद्रयान के प्रमुख उद्देश्य हैं चाँद की सतह का नक्शा बनाना, चाँद के खनिजों और तत्वों का अध्ययन करना, और चाँद पर पानी की तलाश करना।
3. चंद्रयान के किस संस्करण ने चाँद पर सफल लैंडिंग की?
Ans. चंद्रयान-2 ने 2019 में चाँद पर सफल लैंडिंग करने का प्रयास किया था, हालांकि लैंडर विक्रम लैंडिंग के समय संपर्क खो बैठा था।
4. चंद्रयान के अंतरिक्ष यान में कौन से उपकरण शामिल हैं?
Ans. चंद्रयान में विभिन्न उपकरण शामिल हैं जैसे कि ऑर्बिटर, लैंडर और रोवर। ये उपकरण चाँद की सतह के अध्ययन और डेटा संग्रह के लिए प्रयोग किए जाते हैं।
5. चंद्रयान के माध्यम से हमें क्या जानकारी मिली है?
Ans. चंद्रयान के माध्यम से हमें चाँद की सतह पर पानी के संकेत मिले हैं, साथ ही वहाँ के खनिजों और तत्वों के बारे में महत्वपूर्ण जानकारी भी प्राप्त हुई है।
Related Searches

shortcuts and tricks

,

video lectures

,

ppt

,

Extra Questions

,

Summary

,

mock tests for examination

,

Exam

,

Semester Notes

,

Previous Year Questions with Solutions

,

past year papers

,

practice quizzes

,

NCERT Textbook: चंद्रयान (संवाद ) | Hindi for Class 3 (वीणा)

,

MCQs

,

NCERT Textbook: चंद्रयान (संवाद ) | Hindi for Class 3 (वीणा)

,

NCERT Textbook: चंद्रयान (संवाद ) | Hindi for Class 3 (वीणा)

,

Viva Questions

,

Sample Paper

,

study material

,

Free

,

Important questions

,

Objective type Questions

,

pdf

;