NCERT Textbook: हम पंछी उन्मुक्त गगन के | Hindi (Vasant II) Class 7 PDF Download

 Page 1


ge iaNh mUeqDr xxu osQ
1
g
ge iaNh mUeqDr xxu osQ
e iaNh mUeqDr xxu osQ
¯itjc¼ u xk ik,¡xs]
dud&rhfy;ksa ls Vdjkdj
iqyfdr ia[k VwV tk,¡xsA
ge cgrk ty ihusokys
ej tk,¡xs Hkw[ks&I;kls]
dgha Hkyh gS dVqd fuckSjh
dud&dVksjh dh eSnk lsA
Lo.kZ& Ük`a[kyk osQ ca/u esa
viuh xfr] mM+ku lc Hkwys]
cl liuksa esa ns[k jgs gSa
r# dh iqQuxh ij osQ >wysA
,sls Fks vjeku fd mM+rs
uhys uHk dh lhek ikus]
yky fdj.k&lh pksap [kksy
pqxrs rkjd&vukj osQ nkusA
1
Reprint 2024-25
Page 2


ge iaNh mUeqDr xxu osQ
1
g
ge iaNh mUeqDr xxu osQ
e iaNh mUeqDr xxu osQ
¯itjc¼ u xk ik,¡xs]
dud&rhfy;ksa ls Vdjkdj
iqyfdr ia[k VwV tk,¡xsA
ge cgrk ty ihusokys
ej tk,¡xs Hkw[ks&I;kls]
dgha Hkyh gS dVqd fuckSjh
dud&dVksjh dh eSnk lsA
Lo.kZ& Ük`a[kyk osQ ca/u esa
viuh xfr] mM+ku lc Hkwys]
cl liuksa esa ns[k jgs gSa
r# dh iqQuxh ij osQ >wysA
,sls Fks vjeku fd mM+rs
uhys uHk dh lhek ikus]
yky fdj.k&lh pksap [kksy
pqxrs rkjd&vukj osQ nkusA
1
Reprint 2024-25
olar Hkkx&2
2
gksrh lhekghu f{kfrt ls
bu ia[kksa dh gksM+k&gksM+h]
;k rks f{kfrt feyu cu tkrk
;k rurh lk¡lksa dh MksjhA
uhM+ u nks] pkgs Vguh dk
vkJ; fNUu&fHkUu dj Mkyks]
ysfdu ia[k fn, gSa rks
vkoqQy mM+ku esa fo?u u MkyksA
r r r r r f'koeaxy ¯lg ^lqeu*
iz'u&vH;kl
dfork ls
1- gj rjg dh lq[k lqfo/k,¡ ikdj Hkh i{kh ¯itjs esa can D;ksa ugha jguk
pkgrs\
2- i{kh mUeqDr jgdj viuh dkSu&dkSu lh bPNk,¡ iwjh djuk pkgrs gSa\
3- Hkko Li"V dhft,µ
;k rks f{kfrt feyu cu tkrk @ ;k rurh lk¡lksa dh MksjhA
dfork ls vkxs
1- cgqr ls yksx i{kh ikyrs gSaµ
(d) if{k;ksa dks ikyuk mfpr gS vFkok ugha\ vius fopkj fyf[k,A
([k) D;k vkius ;k vkidh tkudkjh esa fdlh us dHkh dksbZ i{kh ikyk gS\
mldh ns[kjs[k fdl izdkj dh tkrh gksxh] fyf[k,A
Reprint 2024-25
Page 3


ge iaNh mUeqDr xxu osQ
1
g
ge iaNh mUeqDr xxu osQ
e iaNh mUeqDr xxu osQ
¯itjc¼ u xk ik,¡xs]
dud&rhfy;ksa ls Vdjkdj
iqyfdr ia[k VwV tk,¡xsA
ge cgrk ty ihusokys
ej tk,¡xs Hkw[ks&I;kls]
dgha Hkyh gS dVqd fuckSjh
dud&dVksjh dh eSnk lsA
Lo.kZ& Ük`a[kyk osQ ca/u esa
viuh xfr] mM+ku lc Hkwys]
cl liuksa esa ns[k jgs gSa
r# dh iqQuxh ij osQ >wysA
,sls Fks vjeku fd mM+rs
uhys uHk dh lhek ikus]
yky fdj.k&lh pksap [kksy
pqxrs rkjd&vukj osQ nkusA
1
Reprint 2024-25
olar Hkkx&2
2
gksrh lhekghu f{kfrt ls
bu ia[kksa dh gksM+k&gksM+h]
;k rks f{kfrt feyu cu tkrk
;k rurh lk¡lksa dh MksjhA
uhM+ u nks] pkgs Vguh dk
vkJ; fNUu&fHkUu dj Mkyks]
ysfdu ia[k fn, gSa rks
vkoqQy mM+ku esa fo?u u MkyksA
r r r r r f'koeaxy ¯lg ^lqeu*
iz'u&vH;kl
dfork ls
1- gj rjg dh lq[k lqfo/k,¡ ikdj Hkh i{kh ¯itjs esa can D;ksa ugha jguk
pkgrs\
2- i{kh mUeqDr jgdj viuh dkSu&dkSu lh bPNk,¡ iwjh djuk pkgrs gSa\
3- Hkko Li"V dhft,µ
;k rks f{kfrt feyu cu tkrk @ ;k rurh lk¡lksa dh MksjhA
dfork ls vkxs
1- cgqr ls yksx i{kh ikyrs gSaµ
(d) if{k;ksa dks ikyuk mfpr gS vFkok ugha\ vius fopkj fyf[k,A
([k) D;k vkius ;k vkidh tkudkjh esa fdlh us dHkh dksbZ i{kh ikyk gS\
mldh ns[kjs[k fdl izdkj dh tkrh gksxh] fyf[k,A
Reprint 2024-25
ge iaNh mUeqDr xxu osQ
3
2- if{k;ksa dks ¯itjs esa can djus ls osQoy mudh vk”kknh dk guu gh ugha
gksrk] vfirq i;kZoj.k Hkh izHkkfor gksrk gSA bl fo"k; ij nl iafDr;ksa esa
vius fopkj fyf[k,A
vuqeku vkSj dYiuk
1- D;k vkidks yxrk gS fd ekuo dh orZeku thou&'kSyh vkSj 'kgjhdj.k ls
tqM+h ;kstuk,¡ if{k;ksa osQ fy, ?kkrd gSa\ if{k;ksa ls jfgr okrkoj.k esa vusd
leL;k,¡ mRiUu gks ldrh gSaA bu leL;kvksa ls cpus osQ fy, gesa D;k
djuk pkfg,\ mDr fo"k; ij okn&fookn izfr;ksfxrk dk vk;kstu dhft,A
2- ;fn vkiosQ ?kj osQ fdlh LFkku ij fdlh i{kh us viuk vkokl cuk;k gS
vkSj fdlh dkj.ko'k vkidks viuk ?kj cnyuk iM+ jgk gS rks vki ml i{kh
osQ fy, fdl rjg osQ izca/ djuk vko';d le>saxs\ fyf[k,A
Hkk"kk dh ckr
1- Lo.kZ& Üka`[kyk vkSj yky fdj.k&lh esa js[kkafdr 'kCn xq.kokpd fo'ks"k.k gSaA
dfork ls <w¡<+dj bl izdkj osQ rhu vkSj mnkgj.k fyf[k,A
2- ^Hkw[ks&I;kls* esa }a} lekl gSA bu nksuksa 'kCnksa osQ chp yxs fpÉ dks
lkekfld fpÉ (&) dgrs gSaA bl fpÉ ls ^vkSj* dk laosQr feyrk gS] tSlsµ
Hkw[ks&I;kls¾Hkw[ks vkSj I;klsA
l bl izdkj osQ nl vU; mnkgj.k [kkstdj fyf[k,A
Reprint 2024-25